Oshikumungu shuutomeno woondongi tashi tsikile
Oshikumungu shuutomeno woondongi tashi tsikile

Oshikumungu shuutomeno woondongi tashi tsikile

AaChina otaya kwatako Namibia
Namene Helmich
Oonkundathana kombinga yoompangela tadhi ningwa opo ku tungwe okatomeno ishewe koondoongi mondoolopa yaOutjo okwa tegelelwa dhi ka ningwe momutumba gwowina ngoka tagu ningwa kelelo lyondoolopa ndjoka moshiwike twa taalela.

Mayola gwondoolopa yaOutjo, Marius Sheya, okwa popi kutya oshikumungu shoka inashi kundathanwa momutumba ngoka gwa ningwa kelelo lyondoolopa ndjoka mOmaandaha ngaashi sha li sha pangelwa okuningwa.

Pehala elelo lyondoolopa olya tokola okukundathana oshikumungu shoka momutumba gwowina ngoka tagu kalako moshiwike twa taalela nonando Sheya ina holola esiku ndyoka taku ningwa omutumba ngoka.

Monena aantu ya thika 1 900, oya shaina omukanda ngoka itagu popile eningo lyokatomeno hoka mondoolopa ndjoka, ngoka gwa pewa elelo lyamuni gwondoolopa ndjoka, kuyele omwedhi nguka.

Elelo lyondoolopa olya tseyitha momwedhi Februali kutya olya ninga etokolo opo li landithe oplota kehangano lyaChina lyoFu Hai Trading ndyoka lya hala okuninga okatomeno koondoongi.

Etseyitho ndyoka olya etitha omapulo ogendji okuza moshigwana, ngoka sigo onene inaga yamukulwa.

Ehangano lyoFu Hai Trading inali shangithwa nUuministeli wEmona, nookume kawo mongeshefa yomoshilongo kayeli momukunda gwoompangela dhongeshefa ngoka gwa pewa muni gwaOutjo.

Omukanda gwompangela yongeshefa ndjoka, kagu na omauyelele agehe taga pumbiwa unene tuu kombinga yongeshefa yawo ndjoka ya hala okutameka.

Sheya okwa popi kutya ita vulu okutya sha kombinga yehokololo ndyoka, ihe otaya ka gandja uuyelele moshigwana uuna ya ningi omutumba gwawo.

Okatomeno komOkahandja

Aaningimanyenyeto oya pula elelo lyondoolopa yaKahandja opo li talulule okugandja omulilo omuzizi kopoloyeka ndjoka tayi ka e ta eyonagulo lyomudhingoloko, ondjala nokwaahena iilonga.

Konyala aantu ya thika po-718 aakwashigwana yaNamibia oshowo yiilongo ngaashi South Africa, Tanzania, United Kingdom, South Korea, USA, Canada, New Zealand, Australia, Dominican Republic, Israel, Afghanistan, Thailand, Iraq, Brazil naPeru oya shaina omukanda ngoka itagu popile etungo lyokatomeno koondongi mondoolopa yaKahandja.

Nonando mayola gwondoolopa yaKahandja Johannes Hindjou, okwa taambako oshiyetwapo shoka tashi kwatelwa komeho kehangano lyaChina lyedhina Agri-nature Investment Trade, omukandanyenyeto ngoka gwa shaninwa ogwa pula elelelo lyondoolopa ndjoka li talulule opoloyeka ndjoka.

“AaChina otaya kwatwako oshilongo shetu oshiwanawa nondoolopa yetu yaKahandja. Otu na okuya indika opo kaya hanagulepo oonzo dhetu, omukwashigwana gwomoKahandja,” Muller Theron a holola.

Aahololimadhilaadhilo mboka oya hala uumbangi mboka tawu ulike kutya okwa li kwa ningwa eindilo lyoplota yonomola 780, mpoka ehangano ndyoka lyoAgri-nature Investment Trade tali pangele okutunga okatomeno.

Aanyenyeti oya popi kutya kape na etseyitho lya li lya ningwa kutya oplota ndjoka oya landithwa po kehangano lyaChina lyedhina Everlasting Iron Sheet Investment. Nonando ongaaka oplota ndjoka oya landithwa po kehangano lyaChina lyaStina Wu, lyedhina First.

Wu okwa li a popi kutya ye ota hiilitha owala etungo ndyoka kehangano lyaAgri-nature Investment Trade na okwa tsu omuthindo kutya ye ke na mo olunyala mokatomeno hoka.

Oonakushaina omukandanyenyeto ngoka oya hala opo eindilo lyokutunga okatomeno hoka li ziminwe koshikondo shUundjolowele wIinamwenyo, onga uumbangi womapindikathano pokati kaChina naNamibia.

Oya popi kutya Dr Jesse Kamwi koshikondo shuundjolowele wiimuna okwa koleke kutya kape na eindilo lyoludhi ndoka lya ningwa.

Mboka natango oya hala okuuva ngele okwa ningwa tuu omakonaakono kutya okatomeno hoka otaka ka gumwa ngiini omudhingoloko, nongele okwa ningwa omakonaakono ngoka nena oya hala okumona oshizemo shomakonaakono ngoka.

Oya hala natango okuuva ngele AaNamibia otaya ka kutwa miilonga mokatomeno hoka nongele ehangano ndyoka otali kiiyutha tuu kOmpangu yAaniilonga yaNamibia.

Natango aanyenyeti oya holola omaiyuvo gawo kombinga yomeya ngoka taga ka longithwa komatomeno hoka. Oya popi kutya ohashi kutha oolita dhomeya dha thika po 2 500 okutoma ondoongi yimwe naashoka osha hala okutya otaku ka longitha oolita dhomeya dha thika po-30 000 mesiku ngele AaChina oya hala okutoma oondongi 120 mesiku.

Oya hala okuuva kutya iiyekelwahi mokatomeno hoka otayi ka tulwa peni.

“Otaya ka kutha oondongi peni? Kape na onyama nenge ondoongi yi na omwenyo tayi ka pitikwa okuya moNamibia molwaashoka menenevi otamu adhika oondoongi odhindji ihe ihadhi pitikwa okupita oongamba omolwa oonkalo dhuundjolowele dhontumba. Dhilaadhila ne andola ofaalama yontumba tayi patwa omolwa omikithi dhoka dha taandelithwa koondoongi. Omapiyagano, ondjala nokwaahena iilonga otayi ka kala oshizemo shaashoka.”

CATHERINE SASMAN & JANA-MARI SMITH

Comments

Namibian Sun 2025-07-12

No comments have been left on this article

Please login to leave a comment