Opoloyeka yomidhingoloko yongushu yoobiliyona ya talululwa
Ookuume naakuthimbinga mopoloyeka yopamudhingoloko yongushu yoobiliyona, ndjoka tayi ka tulwa andola miilonga momvula yo 2019 sigo 2023, oya talulula opoloyeka ndjoka, ya nuninwa okukwata nawa omidhongoloko dhetu nokugandja omauwanawa kaakwashigwana okuza moonzo dhopaushitwe.
Opoloyeka ndjoka otayi ka pula oshimaliwa sha thika poobiliyona 1.067 na otayi ka pewa eyambidhidho lyiimaliwa okuza kGlobal Environmental Facility (GEF), melongelokumwe noUnited Nations Development Programme (UNDP) oshowo Namibia.
Opoloyeka ndjoka tayi ithanwa Namibia Integrated Landscape Approach for Enhancing Livelihoods and Environmental Governance to Eradicate Poverty (NILALEG) otayi ka tulwa miilonga kuuministeli womidhingoloko opamwe noUNDP.
Elalakano lyopoloyeka ndjoka okuhwahwameka nokukwatelapo ekwatonawa lyomidhingoloko, momavi guunamapya nomakuti, okuhulitha po oluhepo mokati koshigwana okupitila mekwatoo nawa lyoonzo dhopaushitweunene omidhingoloko, okugamena nokukaleka po omakuti oshoowo omauwanawa gamwe ga nuninwa egameno lyomidhingoloko.
Kwiikwatelelwa koondokumende dhopoloyeka ndjoka,
GEF otaka gandja oshimaliwa sha thika poomiliyona dhaUS$10.8, omanga iimaliwa ya thika poomiliyona US$65.8 tayi ka monika megongelo lyiimaliwa lyomuhanga okuza kaayambidhidhi nookuume mopoloyeka ndjoka.
Opoloyeka ndjoka oya topolwa miitopolwa itatu moka oshitopolwa shotango sha nuninwa okunkondopeka nokuhwahwameka elongelokumwe oshowo omilandu dhepangelo mekwatelepo lyomidhingoloko. Moshitopolwa moka ekwatakanitho otali ka kwatela komeho metulo miilonga nekondololo lyomalalakano ge yo moshipala lyoluhepo mokati koshigwana, sho shimwe shomiilalakanenwa yopoloyeka ndjoka okushunitha pevi oluhepo moshigwana.
Otaku ka tulwa miilonga omulandu gwopashigwana ndhoka tadhi ka kondolola elongitho lyevi, nekwato nawa lyevi oshowo oku li e ta ponkatu yomondjila.
Oshitopolwa oshitiyali otashi ka tala kekwato nawa nelongitho nawa lyomakuti.
Iitopolwa yuunenewevi woohecta 20 000 otayi ka kalekwa po miitopolwa ya yooloka ya hogololwa momakuti taga adhika miitopolwa ngaashi Zambezi, Oshana, Oshikoto, Ohangwena, Kavango, Kunene, Otjozondjupa nenge Omusati, na otamu ka kwatelwa omavi gaayehe, omahala giinamwenyo oshowo oofaalama dhomatulululo.
Otaku ka tulwa miilonga etsokumwe lyopakantu yopashigwana opo ku tulwe po nokutothwemo omakuti gopaali ngaashi tashi uthwa mOmpango yOmakuti, nokutula po iikwaniipangitho ya nuninwa ekwato nawa lyomahala ngoka, nokugashuna kondondo yomondjila.
Ondondo ontitatu yopoloyeka ndjoka, otayi ka tala kiiyemo tayi ka pumbiwa mokupulitha komeho opoloyeka ndjoka ya nuninwa ekwatonawa lyomidhingoloko, nokukwashilipaleka kutya oya adha omalalakano ngoka ya nuninwa.
Okupitila moshitopolwa shoka, omayambidhidho gemono lyiiyemo otaga ka kongwa, mwa kwatelwa omayambidhidho gopautekinika oshowo omauyelele gopangeshefa.
Opoloyeka oya nuninwa woo okuya moshipala omaupyakadhi ngaashi embugaleko oshowo okutula miilonga ooprograma dhoshigwana oshowo opoloyeka ya nuninwa aanyasha mboka ihaya longo, na otayi ka ningilwa omalolelo momahala guunafaalama ga thika pugatatu guunene woohecta 1 500.
ELLANIE SMIT
Opoloyeka ndjoka otayi ka pula oshimaliwa sha thika poobiliyona 1.067 na otayi ka pewa eyambidhidho lyiimaliwa okuza kGlobal Environmental Facility (GEF), melongelokumwe noUnited Nations Development Programme (UNDP) oshowo Namibia.
Opoloyeka ndjoka tayi ithanwa Namibia Integrated Landscape Approach for Enhancing Livelihoods and Environmental Governance to Eradicate Poverty (NILALEG) otayi ka tulwa miilonga kuuministeli womidhingoloko opamwe noUNDP.
Elalakano lyopoloyeka ndjoka okuhwahwameka nokukwatelapo ekwatonawa lyomidhingoloko, momavi guunamapya nomakuti, okuhulitha po oluhepo mokati koshigwana okupitila mekwatoo nawa lyoonzo dhopaushitweunene omidhingoloko, okugamena nokukaleka po omakuti oshoowo omauwanawa gamwe ga nuninwa egameno lyomidhingoloko.
Kwiikwatelelwa koondokumende dhopoloyeka ndjoka,
GEF otaka gandja oshimaliwa sha thika poomiliyona dhaUS$10.8, omanga iimaliwa ya thika poomiliyona US$65.8 tayi ka monika megongelo lyiimaliwa lyomuhanga okuza kaayambidhidhi nookuume mopoloyeka ndjoka.
Opoloyeka ndjoka oya topolwa miitopolwa itatu moka oshitopolwa shotango sha nuninwa okunkondopeka nokuhwahwameka elongelokumwe oshowo omilandu dhepangelo mekwatelepo lyomidhingoloko. Moshitopolwa moka ekwatakanitho otali ka kwatela komeho metulo miilonga nekondololo lyomalalakano ge yo moshipala lyoluhepo mokati koshigwana, sho shimwe shomiilalakanenwa yopoloyeka ndjoka okushunitha pevi oluhepo moshigwana.
Otaku ka tulwa miilonga omulandu gwopashigwana ndhoka tadhi ka kondolola elongitho lyevi, nekwato nawa lyevi oshowo oku li e ta ponkatu yomondjila.
Oshitopolwa oshitiyali otashi ka tala kekwato nawa nelongitho nawa lyomakuti.
Iitopolwa yuunenewevi woohecta 20 000 otayi ka kalekwa po miitopolwa ya yooloka ya hogololwa momakuti taga adhika miitopolwa ngaashi Zambezi, Oshana, Oshikoto, Ohangwena, Kavango, Kunene, Otjozondjupa nenge Omusati, na otamu ka kwatelwa omavi gaayehe, omahala giinamwenyo oshowo oofaalama dhomatulululo.
Otaku ka tulwa miilonga etsokumwe lyopakantu yopashigwana opo ku tulwe po nokutothwemo omakuti gopaali ngaashi tashi uthwa mOmpango yOmakuti, nokutula po iikwaniipangitho ya nuninwa ekwato nawa lyomahala ngoka, nokugashuna kondondo yomondjila.
Ondondo ontitatu yopoloyeka ndjoka, otayi ka tala kiiyemo tayi ka pumbiwa mokupulitha komeho opoloyeka ndjoka ya nuninwa ekwatonawa lyomidhingoloko, nokukwashilipaleka kutya oya adha omalalakano ngoka ya nuninwa.
Okupitila moshitopolwa shoka, omayambidhidho gemono lyiiyemo otaga ka kongwa, mwa kwatelwa omayambidhidho gopautekinika oshowo omauyelele gopangeshefa.
Opoloyeka oya nuninwa woo okuya moshipala omaupyakadhi ngaashi embugaleko oshowo okutula miilonga ooprograma dhoshigwana oshowo opoloyeka ya nuninwa aanyasha mboka ihaya longo, na otayi ka ningilwa omalolelo momahala guunafaalama ga thika pugatatu guunene woohecta 1 500.
ELLANIE SMIT
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article