Oonkwatwa dhaSwapo dha pulwa dhi dhimbwe
Omutse gwoshilongo mEtitatu ogwa lombwele ooluhupe yomamonitho giihuna moLubango, opo ya pule komeho noonkalamwenyo dhawo.
JEMIMA BEUKES
Omupresidende Hage Geingob okwa tindi omaindilo taga ningwa kongundu tayi iyithana South African-style Truth and Reconciliation Commission (TRC) opo yuungaunge nuuwehame nongeyo tayi kwatatkanithwa nomamonitho giihuna ngoka ga ningwa moLubango kuSwapo, pethimbo lyekondjelomanguluko.
Geingob okwa popi kutya shoka otashi ka e ta evundakano moshilongo, ta popi kutya epangelo lyaSwapo olya longa oshindji mokuhekeleka ookwatwa dhiita pethimbo lyekondjelomanguluko.
Geingob okwa pula woo ookwatwa dhoka nale ngele otadhi tindi kutya kadha li ondaadhi pethimbo ndyoka, ta popi kutya hadho owala tadhi imono oombeedhi ihe noombulu otadhi ipe oombedhi.
Geingob okwa lombwele ookwatwa ndhoka dha li dha tulwa miipandeko pethimbo lyuukoloni molwaashoka odha tadhi ndaadhele epangeo lyokatongotongo shaSouth Afrika, opo dhi pule komeho noonkalamwenyo dhawo.
“Otwa pita miinima ihe okwa dhimbwa. Oshinima shoka osha piyagana na otatu ka tameka naakwiita yomapangelo guukoloni nale. Ngele iilalo otayi tutululwa nena oshilongo otashi yi momundilo. Otu na aakwiita yomapangelo guukoloni moPaliamende moongundu dhompilameno,” Geingob a popi.
Omupresidende okwa popi kutya opwa li ekumbatha lyombili ndyoka lya siikile woo aakwiita nale yuukoloni pethimbo Iigwana yaHangana ya kwatele komeho eeto lyombili moshilongo.
“Oshinima shimwe kandi uviteko oshokutya omolwashike iinima mbika hayi ya po owala ngele shuuka komahogololo? Ondishi shi kutya ekondjelomanguluko kalya li uudhano,” Geingob a popi.
Okatokolitho kIigwana yaHangana konomola 435, hoka ka tulwa miilonga momasiku 29 Septemba 1978, oka pula Swapo opo a mangulule oonkwatwa adhihe dhopolotika.
Okatokolitho hoka oka tula woo miilonga ombili oshowo omahogololo ngoka gwa kwatelwa komeho kIigwana yaHangana moSouth West Africa, ngoka a li e li mepangelo lyaSouth Africa, na oka etitha emanguluko lyaNamibia.
Pethimbo lyetalelepo mEgumbo lyEpangelo ndyoka lya ningwa kookwatwwa nale ndhoka, odha lombwele Geingob kutya kadha li po dhi kundathane nangashiingeyi otadhi pula etotepo lyoTRC, molwaashoka oye wete pe na ompumbwe opo ya kuutumbe naamonithi yawo yiihuna omanga inaya pula komeho noonkalamwenyo dhawo.
Ohaya hala woo okuuva kutya omolwashike Swapo ina konaakona omapopyo ngoka taga ningilwa aakwiita ye nale, gomamonitho giihuna oshowo omadhipago gaamboka ya lundilwa kutya oya li oondaadhi.
Gumwe gwomwaamboka, oJustus Tsauseb, ngoka a yi kondje yoshilongo omanga a li e na oomvula 17, okwa popi kutya okwa kala uule woomvula omugoyi mookamba dhookwatwa moka naantu yathika po 2 000 mboka ya li mookamba dhoka inaya galukila koshilongo.
Swapo okwa kala ta popi kutya okwa li owala noonkwatwa 201 ihe adhihe odha mangululwa.
Tsauseb okwa hala Geingob a yelitha ngele ekumbatha lyombili ndyoka lya popiwa olya siikila woo niilonga yomamonitho giihuna mbyoka Swapo a ningile aantu yemwene.
Pahapu dhe, ongundu yotango yaantu 160 oye ya moshilongo momvula yo 1989, omanga ongundu ontiyali yaantu 16 yiiyaka mokamba ndhoka momvula ndjoka muAguste.
“Otu shi shi kutya otwa dhigako aantu yali ye na omwenyo nuundjolowele ihe inaya galuka,” Tsauseba popi.
Pauline Dempers okwa nyana omapopyo gaGeingob kutya Swapo okwa hekeleke ookwatwa ndhoka, ta popi kutya oya li owala ya ningi omutumba ngoka ye wete gwa li gweende nawa, nOmupesidende nale Hifikepunye Pohamba, ngoka epangelo lye lya li lya ningi omauvaneko.
Okwa popi kutya sigo onena inaya mona omayamukulo ga sha okuza kuSwapo nepangelo lye.
“Swapo okwa dhipaga nokukwata po aantu yemwene, uule woomvula otwa kala tatu lumbu neso lyeendjelele pomitse dhetu. Otwa kala tatu lumbu nomalimbililo ngele esiku lyangula otatu li mono tuu. Komrade ota vulu okweehama mokati kuusiku e ta sile momake getu omanga tatu kugu ekwatho. Olutu lwe ohatu li pititha pondje esiku lya landula.”
Dempers okwa lombwele Geingob kutya oonkwatwa nale ndhoka dhe shi pondola moonkalamwenyo dhawo, ohadhi ningilwa okatongo omanga yamwe ya tindwa koofamili dhawo ndhoka inadhi hala okukwatanithwa nayo.
Omupresidende Hage Geingob okwa tindi omaindilo taga ningwa kongundu tayi iyithana South African-style Truth and Reconciliation Commission (TRC) opo yuungaunge nuuwehame nongeyo tayi kwatatkanithwa nomamonitho giihuna ngoka ga ningwa moLubango kuSwapo, pethimbo lyekondjelomanguluko.
Geingob okwa popi kutya shoka otashi ka e ta evundakano moshilongo, ta popi kutya epangelo lyaSwapo olya longa oshindji mokuhekeleka ookwatwa dhiita pethimbo lyekondjelomanguluko.
Geingob okwa pula woo ookwatwa dhoka nale ngele otadhi tindi kutya kadha li ondaadhi pethimbo ndyoka, ta popi kutya hadho owala tadhi imono oombeedhi ihe noombulu otadhi ipe oombedhi.
Geingob okwa lombwele ookwatwa ndhoka dha li dha tulwa miipandeko pethimbo lyuukoloni molwaashoka odha tadhi ndaadhele epangeo lyokatongotongo shaSouth Afrika, opo dhi pule komeho noonkalamwenyo dhawo.
“Otwa pita miinima ihe okwa dhimbwa. Oshinima shoka osha piyagana na otatu ka tameka naakwiita yomapangelo guukoloni nale. Ngele iilalo otayi tutululwa nena oshilongo otashi yi momundilo. Otu na aakwiita yomapangelo guukoloni moPaliamende moongundu dhompilameno,” Geingob a popi.
Omupresidende okwa popi kutya opwa li ekumbatha lyombili ndyoka lya siikile woo aakwiita nale yuukoloni pethimbo Iigwana yaHangana ya kwatele komeho eeto lyombili moshilongo.
“Oshinima shimwe kandi uviteko oshokutya omolwashike iinima mbika hayi ya po owala ngele shuuka komahogololo? Ondishi shi kutya ekondjelomanguluko kalya li uudhano,” Geingob a popi.
Okatokolitho kIigwana yaHangana konomola 435, hoka ka tulwa miilonga momasiku 29 Septemba 1978, oka pula Swapo opo a mangulule oonkwatwa adhihe dhopolotika.
Okatokolitho hoka oka tula woo miilonga ombili oshowo omahogololo ngoka gwa kwatelwa komeho kIigwana yaHangana moSouth West Africa, ngoka a li e li mepangelo lyaSouth Africa, na oka etitha emanguluko lyaNamibia.
Pethimbo lyetalelepo mEgumbo lyEpangelo ndyoka lya ningwa kookwatwwa nale ndhoka, odha lombwele Geingob kutya kadha li po dhi kundathane nangashiingeyi otadhi pula etotepo lyoTRC, molwaashoka oye wete pe na ompumbwe opo ya kuutumbe naamonithi yawo yiihuna omanga inaya pula komeho noonkalamwenyo dhawo.
Ohaya hala woo okuuva kutya omolwashike Swapo ina konaakona omapopyo ngoka taga ningilwa aakwiita ye nale, gomamonitho giihuna oshowo omadhipago gaamboka ya lundilwa kutya oya li oondaadhi.
Gumwe gwomwaamboka, oJustus Tsauseb, ngoka a yi kondje yoshilongo omanga a li e na oomvula 17, okwa popi kutya okwa kala uule woomvula omugoyi mookamba dhookwatwa moka naantu yathika po 2 000 mboka ya li mookamba dhoka inaya galukila koshilongo.
Swapo okwa kala ta popi kutya okwa li owala noonkwatwa 201 ihe adhihe odha mangululwa.
Tsauseb okwa hala Geingob a yelitha ngele ekumbatha lyombili ndyoka lya popiwa olya siikila woo niilonga yomamonitho giihuna mbyoka Swapo a ningile aantu yemwene.
Pahapu dhe, ongundu yotango yaantu 160 oye ya moshilongo momvula yo 1989, omanga ongundu ontiyali yaantu 16 yiiyaka mokamba ndhoka momvula ndjoka muAguste.
“Otu shi shi kutya otwa dhigako aantu yali ye na omwenyo nuundjolowele ihe inaya galuka,” Tsauseba popi.
Pauline Dempers okwa nyana omapopyo gaGeingob kutya Swapo okwa hekeleke ookwatwa ndhoka, ta popi kutya oya li owala ya ningi omutumba ngoka ye wete gwa li gweende nawa, nOmupesidende nale Hifikepunye Pohamba, ngoka epangelo lye lya li lya ningi omauvaneko.
Okwa popi kutya sigo onena inaya mona omayamukulo ga sha okuza kuSwapo nepangelo lye.
“Swapo okwa dhipaga nokukwata po aantu yemwene, uule woomvula otwa kala tatu lumbu neso lyeendjelele pomitse dhetu. Otwa kala tatu lumbu nomalimbililo ngele esiku lyangula otatu li mono tuu. Komrade ota vulu okweehama mokati kuusiku e ta sile momake getu omanga tatu kugu ekwatho. Olutu lwe ohatu li pititha pondje esiku lya landula.”
Dempers okwa lombwele Geingob kutya oonkwatwa nale ndhoka dhe shi pondola moonkalamwenyo dhawo, ohadhi ningilwa okatongo omanga yamwe ya tindwa koofamili dhawo ndhoka inadhi hala okukwatanithwa nayo.
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article