Oongandu otadhi vulu okugandja omauwanawa koshigwana
Ekwatathano tali londo pombanda pokati kaantu noongandu momilonga dhomonooli yaNamibia olyo tali etitha e yo pombanda lyiiponokela tayi ningilwa aantu koongandu.
Onkalo yimwe natango omwaalu omunene gwoongandu ngoka tagu si ondjala momilonga omolwa oohi dhoka tadhi kwatwamo adhihe kaantu.
Nonando iinamwenyo mbyoka otayi vulu okukwatwa nawa yo yi vule okugandja omauwanawa kaakwashigwana, iinamwenyo mbyoka itayi longithwa nawa pahapu dhomupeha menindjela gwooprogramma yoNamparks, Michael Sibalatani, ngoka a li ta popi pethimbo lyoshigongi shoNational Wildlife Conference.
Pahapu dhaSibalatani, omwaalu gwoongandu moNamibia ogwa shuna pevi moomvula dho-1960 no-1970 omolwa uukongo tawu ningilwa oongandu omolwa oshipa shawo, unene moshitoowa shaZambezi.
Nonando ongaaka okwa popi kutya etulo miilonga lyekondololo lya kwata miiti lyopashigwana lyegameno lyiinamwenyo mbyoka lya etithwa ishewe e yo pombanda lyomwaalu gwiinamwenyo mbyoka.
Sibalatani okwa gandja omiyalu kutya mo-2014, Omulonga gwaKavango ogwa li egumbo koongandu dha thika po- 376 omanga Omulonga gwaMahango gwa li noongandu 276.
Mo-2015 oongandu 2 015 okwa lopotwa dha li momulonga gwaZambezi/Chobe omanga moKwando mwa li oongandu 680.
Momulonga gwaKunene ogwa li gu na oongandu
1 065 mo- 2013.
Sibalatani okwa tsikile kutya muule woomvula dhika iiponokela yoongandu oya londo pombanda nokuninga omukundu omunene.
Okwa popi kutya shoka otashi etithwa unene kaantu mboka taya kwata mo oohi adhihe momilonga nokuyoga woo momilonga. Okwa popi kutya etwato lyoohi odhindji otali etitha oongandu dhi se ondjala molwaashoka momilonga kamu na sha we iikulya.
Omugameni gwiinamwenyo moWuparo Conservancy, Fidelis Lizumo, okwa popi kutya moshitopolwa sha Zambezi omwa lopotwa iipotha ya thika po-678 moka iimuna ya dhipagwa koongandu pokati komvula yo-2011 no 2015. Omuntu gumwe okwa dhipagwa kongandu pokati ko-2015 no-2016.
Potianus Muraghuli gwomoKavango East, okwa popi kutya omwaalu omunene gwoongandu miitopolwa mbyoka iyali yaKavango otayi etitha woo e yo pombanda lyiikolokosha pokati kaantu niinamwenyo mbyoka.
Okwa popi kutya aantu yeli pokati kaantu yaheyali nayahetatu ohaya dhipagwa koongandu kehe omvula miitopolwa mbyoka iyali omanga iimuna ya thikapo-30 hayi dhipagwa kehe omvula.
Okwa popi kutya uukongo wapitikwa owa pumbwa wu tulwe miilonga opo wu kwathele mokushunitha pevi iikolokosha mbyoka tayi faalele oomwenyo.
Pahapu dhe okuza mo-2010 sigo 2016 iipa owala yoongandu 75 ya tumwa pondje yoshilongo.
Sibalatani okwa yelitha kutya emuno lyoongandu otali hwahwameke ekoko lyeliko oshowo esiloshisho lyiinamwenyo.
Opoloyeka yOtjiwarongo Crocodile Ranch, ndjoka ya kala miilonga okutameka mo- 1985, okwa lopotwa tayi tamununwa mo nokuindjipalekwa mumudhingoloko gOutjo.
Okwa popi kutya ope na ompito ombwaanawa yokumuna omayi goongandu niipa yawo oshowo okutula miilonga omahwahwameko aantu ya tameke okulya onyama yongandu moshilongo.
Okwa popi woo kombinga yoManyeaha Crocodile Leather Processing and Training Centre moKongola, endiki ndyoka opo tali longwa na oli li oshiyetwwapo shepangelo okupitila moNamibia Development Corporation (NDC).
Endiki ndyoka otali ka longa iipa yoongandu nuuministeli otawu tala koompangela dhokutula miilonga omapitiko opo aakwashigwana ya vule okukala taya landitha kendiki ndyoka omayi goongandu oshowo iipa noongandu ndhoka oonshona.
Sibalatani okwa popi woo kutya oshigwana osha pumbwa okupewa elongo kombinga yonkalo yoongandu opo kuyandwe iikolokosha mbyoka tayi faalele oomwenyo, kokugamenwe iinamwenyo mboka.
ELLANIE SMIT
Onkalo yimwe natango omwaalu omunene gwoongandu ngoka tagu si ondjala momilonga omolwa oohi dhoka tadhi kwatwamo adhihe kaantu.
Nonando iinamwenyo mbyoka otayi vulu okukwatwa nawa yo yi vule okugandja omauwanawa kaakwashigwana, iinamwenyo mbyoka itayi longithwa nawa pahapu dhomupeha menindjela gwooprogramma yoNamparks, Michael Sibalatani, ngoka a li ta popi pethimbo lyoshigongi shoNational Wildlife Conference.
Pahapu dhaSibalatani, omwaalu gwoongandu moNamibia ogwa shuna pevi moomvula dho-1960 no-1970 omolwa uukongo tawu ningilwa oongandu omolwa oshipa shawo, unene moshitoowa shaZambezi.
Nonando ongaaka okwa popi kutya etulo miilonga lyekondololo lya kwata miiti lyopashigwana lyegameno lyiinamwenyo mbyoka lya etithwa ishewe e yo pombanda lyomwaalu gwiinamwenyo mbyoka.
Sibalatani okwa gandja omiyalu kutya mo-2014, Omulonga gwaKavango ogwa li egumbo koongandu dha thika po- 376 omanga Omulonga gwaMahango gwa li noongandu 276.
Mo-2015 oongandu 2 015 okwa lopotwa dha li momulonga gwaZambezi/Chobe omanga moKwando mwa li oongandu 680.
Momulonga gwaKunene ogwa li gu na oongandu
1 065 mo- 2013.
Sibalatani okwa tsikile kutya muule woomvula dhika iiponokela yoongandu oya londo pombanda nokuninga omukundu omunene.
Okwa popi kutya shoka otashi etithwa unene kaantu mboka taya kwata mo oohi adhihe momilonga nokuyoga woo momilonga. Okwa popi kutya etwato lyoohi odhindji otali etitha oongandu dhi se ondjala molwaashoka momilonga kamu na sha we iikulya.
Omugameni gwiinamwenyo moWuparo Conservancy, Fidelis Lizumo, okwa popi kutya moshitopolwa sha Zambezi omwa lopotwa iipotha ya thika po-678 moka iimuna ya dhipagwa koongandu pokati komvula yo-2011 no 2015. Omuntu gumwe okwa dhipagwa kongandu pokati ko-2015 no-2016.
Potianus Muraghuli gwomoKavango East, okwa popi kutya omwaalu omunene gwoongandu miitopolwa mbyoka iyali yaKavango otayi etitha woo e yo pombanda lyiikolokosha pokati kaantu niinamwenyo mbyoka.
Okwa popi kutya aantu yeli pokati kaantu yaheyali nayahetatu ohaya dhipagwa koongandu kehe omvula miitopolwa mbyoka iyali omanga iimuna ya thikapo-30 hayi dhipagwa kehe omvula.
Okwa popi kutya uukongo wapitikwa owa pumbwa wu tulwe miilonga opo wu kwathele mokushunitha pevi iikolokosha mbyoka tayi faalele oomwenyo.
Pahapu dhe okuza mo-2010 sigo 2016 iipa owala yoongandu 75 ya tumwa pondje yoshilongo.
Sibalatani okwa yelitha kutya emuno lyoongandu otali hwahwameke ekoko lyeliko oshowo esiloshisho lyiinamwenyo.
Opoloyeka yOtjiwarongo Crocodile Ranch, ndjoka ya kala miilonga okutameka mo- 1985, okwa lopotwa tayi tamununwa mo nokuindjipalekwa mumudhingoloko gOutjo.
Okwa popi kutya ope na ompito ombwaanawa yokumuna omayi goongandu niipa yawo oshowo okutula miilonga omahwahwameko aantu ya tameke okulya onyama yongandu moshilongo.
Okwa popi woo kombinga yoManyeaha Crocodile Leather Processing and Training Centre moKongola, endiki ndyoka opo tali longwa na oli li oshiyetwwapo shepangelo okupitila moNamibia Development Corporation (NDC).
Endiki ndyoka otali ka longa iipa yoongandu nuuministeli otawu tala koompangela dhokutula miilonga omapitiko opo aakwashigwana ya vule okukala taya landitha kendiki ndyoka omayi goongandu oshowo iipa noongandu ndhoka oonshona.
Sibalatani okwa popi woo kutya oshigwana osha pumbwa okupewa elongo kombinga yonkalo yoongandu opo kuyandwe iikolokosha mbyoka tayi faalele oomwenyo, kokugamenwe iinamwenyo mboka.
ELLANIE SMIT
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article