Ondjokonona kombinga yookwatwa dhiita dhaSwapo
Konima yoomvula 28 oshilongo sha manguluka monena, gumwe gwomooluhupe yomiyonena dha longwa aniwa kuSwapo moLubango pethimbo lyekondjelomanguluko, okwa shanga embo tali holola onkalo odhigu ndjoka iiyadha muyo.
“Oto ni nena.”
Nomatumbulo ngoka ga ningwa kugumwe gwomaalumentu mboka ye mu nanene melambo moLubango omolwa aniwa okundaaadhela omutondi, ndyoka olya li etameko lyonkalo tayi halutha moka mwiiyadha Oiva Angula. Konima yoomvula odhindji dha piti ngashiingeyi, Angula okwa gandja ehokololo nokweeta polweela ondjokonona yonkalo onga okwatwa yaSwapo mondjeedhililo yomalambo moka ongundu tayi pangele ya kala nokulonga iilonga yanyata.
Angula okwa hokolola nkene a kala nokudhengagulwa uusiku nomutenya, omanga einekelo lye pamwe nookwatwa ookwawo lyokugalukila koNamibia lya kana po.
Iilyo yimwe po yoSwapo, oya longitha ondjeedhililo ndjoka yomalambo onga ehala lyokweedhilila nenge okuhulitha po oonkalamwenyo dhaamboka taya feekelelwa uundaadhi.
Membo lyaAngula tali ithanwa: 'Swapo Captive… A comrade's experience of betrayal and torture', okwa hokolola woo nkene ya kuthwa omahokololo koonkondo okupitila memonitho lyiihuna.
Embo natango olya holola nkene ookwatwa ndhoka dha kala neinekelo lyemangululo sha landula sho komanda goPeople's Liberation Army of Namibia, Sam Nujoma, a talelepo ehala ndyoka momvula yo 1986.
“Sho Nujoma a thiki mehala moka pamwe naHawala (Salomon) oshowo aanambelewa aakuluntu yalwe yegameno onkalo oya lunduluka. Otwa ningi omukweyo oshinano shoometa 100 okuza pomalambo ngoka ga tatu. Ookwatwa okuza pomalambo gopopepi nandho odhetu wayimine. Nujoma okwa ye komeho getu a zala omuzalo guukwiita a fa a mbandapala ihe okwa kambadhala okwaaholeka esimano lye,” Angula a shanga.
Nonando ongaaka oya haluthwa shoNujoma a popi kutya yo aakengeleli na otaya kuulikwa pokapale kemanguluko uuna Namibia lyamanguluka.
“Onda dhidhilike kutya Nujoma okwe tu ekelehi. Okwe tu ndopeke, okwe tu kengelela, hangame…Ookwantwa ndhoka dha li tadhi dhilaadhila kutya Nujoma ke na ontseyo kombinga yomahwahwameko gomiyonena ngoka taga ningwa komukomeho gwegameno moSwapo pethimbo ndyoka, Salomon 'Jesus' Hawala, na oya li ya haluka.”
Omugandjimayele gwaNuujoma, John Nauta okwa popi kutya omalundilo ngoka kage shi gotango. Okwa popi kutya omukokoli presidende ina lesha embo ndyoka, na ke wete ta kala nohokwe yokulesha embo ndyoka.
Okwa popi kutya otashi ka kala ehepeko lyethimbo okutumina Nujoma omapulo molwaashoka ke wete tega ya yamukula. Oonkambadhala okuya mekwatathano nachief Hawala, odha hulile muunyengwi.
Embo ndyoka olya hokolola nkene Angula a wayimine ekondjelomanguluko neinekelo enene oshowo kutya ethimbo lye mekondjelomanguluko ota kala omutoolinkundana gwoPLAN.
Angula okwa wayimine ekondjelomanguluko pondje yoshilongo, konima owala yedhipago lyOmukwaniilwa gwAaherero, Clemens Kapuuo momasiku 27 gaMaalitsa mo 1978.
Okwa hokolola nkene momvula yo 1980, sho gumwe gwomaakeleli yokamba ndjoka, ngashiingeyi ngoloneya gwoshitopolwa shaZambezi, Lawrence Sampofu, oshowo aakeleli yookamba ndhoka ye ya ulika oondjembo dhoAK-47s nokuya pamwe nayo yatano molweendo.
“Aakeleli mboka oye tu fala mehala li na omalambo. Atuhe ya hamano otwa tulwa melambo niiti mbyoka ya kuthwa ko lwanima. Elambo ndyoka olyuule woometa 5, na oya siikila nomweelo gwoshitenda ngoka gwa kwatelwa po woo nomamanya, na omwa luudha noonkondo. Melambo moka omwa li woo mwa pupyala na atuhe otwa mwena. Onda kala tandi ipula kutya otwa fumbikwa nomwenyo.”
Oya mangululwa aniwa momasiku 26 gaAgutse mo 1980 na okwa longo iilonga yaSwapo, ngaashi omupeha omunambelewa kolufo lyokulonga uusiku poombelelwa oonene dho(DHQ).
Nonando ongaaka emanguluko lye olya hulu konima yoomvula ne. Okwa shanga kutya lwopoundi onti 10:00 momasiku 22 gaKotomba mo 1984, aalumentu yahamano ya homata oya ponokele ombelelewa ye poombonge oonene dhoPLAN moka a li ta manitha oshinyolwa she shoThe Combatant.
Okwa popi kutya komanda gumwe e muulika ondjembo okwe mu pe omukanda ngoka tagu pitika etulo lye miipandeko, gwa shainwa kukomanda Hawala.
“Onda dhilaadhila mbala kutya oshike mbela sha puka, onda dhilaadhla iilonga iiwanawa mbyoka nda longela Swapo ihe ayihe mbyoka oya piyaganekwa ketulo miipandeko lyandje. Nonando onda pulaapula omapulo oya tindi okupandje omayamukulo kutya omolwashike tandi tulilwa miipandeko.”
Okwa falwa aniwa kokamba yomapulaapulo hoka ohaku ningilwa omatokolo gomwenyo nenge geso. Kongulohi okwa falwa kondunda yi li mevi hoka a tsakanene nomunambelewa omukuluntu gwegameno, Zacharia Ndjafa Nakashole.
“Ongundu oya tokola okukutula miipandeko molwaashoka ngoye ondaadhi, na oto kengelele aantu yoye mwene,” omunambelewa omukuluntu gwegameno Angula Kauaya e mu lombwele.
“Kauaya okwa holola kutya elalakano lyeningilo lyandje omapulaapulo kashi shi okumona ngele ngame ondaadhi nenge ahowe ihe okugandja aniwa uuyelele kombinga yiilonga yandje yomutondi konima nkene nda wayimine oPLAN.
Onda monika nale ondjo na onda yonenwa uuthemba wandje onga omufekelwa. Uule woominute o 30 oya tuula iikutu yandje nokudhengandje niiti .”
Angula natango okwa popi nkene ookume ke aanaskola pamwe naye moskola Martin Luther High School ya dhengwa komeho ge molwaashoka aniwa otaya longele kumwe nomutondi.
Iikulya oya li iiwinayi, iithima nenge olwishi inayi telekwa nawa nenge ya telekwa unene nomathimbo gamwe iikulya oya kala inayi ganwa, kakele koshithima sha telekwa nuusila wepungu wa tukwa komapuka, pahokololo ndyoka lya shangwa membo moka.
Okwa popi kutya ota dhimbuluka ongula yesiku limwe sho omalambo guundjugo gali guudha omeya gomvula. Sho ya ithawa ya ye kokandjugo oya adha ko ombwa konyala ya si omeya. Ombwa ndjoka oya dhipagwa na oya telekwa po.
Okwa popi kutya oya lya onyama yombwa omanga yamwe ya li onyama yoondjima noombuku.
Angula okwa popi kutya uule woomvula ne netata ndhoka a kala mondjeedhilolo moka oya li ye na oona naya kala nokwiitona oona dhoka uule woowili odhindji kehe esiku.
Oonkambadhala okuninga ekwatathano naSampofu odha ndopa sho ongodhi ye kaya li mombepo mehuliloshiwike.
JEMIMA BEUKES
Nomatumbulo ngoka ga ningwa kugumwe gwomaalumentu mboka ye mu nanene melambo moLubango omolwa aniwa okundaaadhela omutondi, ndyoka olya li etameko lyonkalo tayi halutha moka mwiiyadha Oiva Angula. Konima yoomvula odhindji dha piti ngashiingeyi, Angula okwa gandja ehokololo nokweeta polweela ondjokonona yonkalo onga okwatwa yaSwapo mondjeedhililo yomalambo moka ongundu tayi pangele ya kala nokulonga iilonga yanyata.
Angula okwa hokolola nkene a kala nokudhengagulwa uusiku nomutenya, omanga einekelo lye pamwe nookwatwa ookwawo lyokugalukila koNamibia lya kana po.
Iilyo yimwe po yoSwapo, oya longitha ondjeedhililo ndjoka yomalambo onga ehala lyokweedhilila nenge okuhulitha po oonkalamwenyo dhaamboka taya feekelelwa uundaadhi.
Membo lyaAngula tali ithanwa: 'Swapo Captive… A comrade's experience of betrayal and torture', okwa hokolola woo nkene ya kuthwa omahokololo koonkondo okupitila memonitho lyiihuna.
Embo natango olya holola nkene ookwatwa ndhoka dha kala neinekelo lyemangululo sha landula sho komanda goPeople's Liberation Army of Namibia, Sam Nujoma, a talelepo ehala ndyoka momvula yo 1986.
“Sho Nujoma a thiki mehala moka pamwe naHawala (Salomon) oshowo aanambelewa aakuluntu yalwe yegameno onkalo oya lunduluka. Otwa ningi omukweyo oshinano shoometa 100 okuza pomalambo ngoka ga tatu. Ookwatwa okuza pomalambo gopopepi nandho odhetu wayimine. Nujoma okwa ye komeho getu a zala omuzalo guukwiita a fa a mbandapala ihe okwa kambadhala okwaaholeka esimano lye,” Angula a shanga.
Nonando ongaaka oya haluthwa shoNujoma a popi kutya yo aakengeleli na otaya kuulikwa pokapale kemanguluko uuna Namibia lyamanguluka.
“Onda dhidhilike kutya Nujoma okwe tu ekelehi. Okwe tu ndopeke, okwe tu kengelela, hangame…Ookwantwa ndhoka dha li tadhi dhilaadhila kutya Nujoma ke na ontseyo kombinga yomahwahwameko gomiyonena ngoka taga ningwa komukomeho gwegameno moSwapo pethimbo ndyoka, Salomon 'Jesus' Hawala, na oya li ya haluka.”
Omugandjimayele gwaNuujoma, John Nauta okwa popi kutya omalundilo ngoka kage shi gotango. Okwa popi kutya omukokoli presidende ina lesha embo ndyoka, na ke wete ta kala nohokwe yokulesha embo ndyoka.
Okwa popi kutya otashi ka kala ehepeko lyethimbo okutumina Nujoma omapulo molwaashoka ke wete tega ya yamukula. Oonkambadhala okuya mekwatathano nachief Hawala, odha hulile muunyengwi.
Embo ndyoka olya hokolola nkene Angula a wayimine ekondjelomanguluko neinekelo enene oshowo kutya ethimbo lye mekondjelomanguluko ota kala omutoolinkundana gwoPLAN.
Angula okwa wayimine ekondjelomanguluko pondje yoshilongo, konima owala yedhipago lyOmukwaniilwa gwAaherero, Clemens Kapuuo momasiku 27 gaMaalitsa mo 1978.
Okwa hokolola nkene momvula yo 1980, sho gumwe gwomaakeleli yokamba ndjoka, ngashiingeyi ngoloneya gwoshitopolwa shaZambezi, Lawrence Sampofu, oshowo aakeleli yookamba ndhoka ye ya ulika oondjembo dhoAK-47s nokuya pamwe nayo yatano molweendo.
“Aakeleli mboka oye tu fala mehala li na omalambo. Atuhe ya hamano otwa tulwa melambo niiti mbyoka ya kuthwa ko lwanima. Elambo ndyoka olyuule woometa 5, na oya siikila nomweelo gwoshitenda ngoka gwa kwatelwa po woo nomamanya, na omwa luudha noonkondo. Melambo moka omwa li woo mwa pupyala na atuhe otwa mwena. Onda kala tandi ipula kutya otwa fumbikwa nomwenyo.”
Oya mangululwa aniwa momasiku 26 gaAgutse mo 1980 na okwa longo iilonga yaSwapo, ngaashi omupeha omunambelewa kolufo lyokulonga uusiku poombelelwa oonene dho(DHQ).
Nonando ongaaka emanguluko lye olya hulu konima yoomvula ne. Okwa shanga kutya lwopoundi onti 10:00 momasiku 22 gaKotomba mo 1984, aalumentu yahamano ya homata oya ponokele ombelelewa ye poombonge oonene dhoPLAN moka a li ta manitha oshinyolwa she shoThe Combatant.
Okwa popi kutya komanda gumwe e muulika ondjembo okwe mu pe omukanda ngoka tagu pitika etulo lye miipandeko, gwa shainwa kukomanda Hawala.
“Onda dhilaadhila mbala kutya oshike mbela sha puka, onda dhilaadhla iilonga iiwanawa mbyoka nda longela Swapo ihe ayihe mbyoka oya piyaganekwa ketulo miipandeko lyandje. Nonando onda pulaapula omapulo oya tindi okupandje omayamukulo kutya omolwashike tandi tulilwa miipandeko.”
Okwa falwa aniwa kokamba yomapulaapulo hoka ohaku ningilwa omatokolo gomwenyo nenge geso. Kongulohi okwa falwa kondunda yi li mevi hoka a tsakanene nomunambelewa omukuluntu gwegameno, Zacharia Ndjafa Nakashole.
“Ongundu oya tokola okukutula miipandeko molwaashoka ngoye ondaadhi, na oto kengelele aantu yoye mwene,” omunambelewa omukuluntu gwegameno Angula Kauaya e mu lombwele.
“Kauaya okwa holola kutya elalakano lyeningilo lyandje omapulaapulo kashi shi okumona ngele ngame ondaadhi nenge ahowe ihe okugandja aniwa uuyelele kombinga yiilonga yandje yomutondi konima nkene nda wayimine oPLAN.
Onda monika nale ondjo na onda yonenwa uuthemba wandje onga omufekelwa. Uule woominute o 30 oya tuula iikutu yandje nokudhengandje niiti .”
Angula natango okwa popi nkene ookume ke aanaskola pamwe naye moskola Martin Luther High School ya dhengwa komeho ge molwaashoka aniwa otaya longele kumwe nomutondi.
Iikulya oya li iiwinayi, iithima nenge olwishi inayi telekwa nawa nenge ya telekwa unene nomathimbo gamwe iikulya oya kala inayi ganwa, kakele koshithima sha telekwa nuusila wepungu wa tukwa komapuka, pahokololo ndyoka lya shangwa membo moka.
Okwa popi kutya ota dhimbuluka ongula yesiku limwe sho omalambo guundjugo gali guudha omeya gomvula. Sho ya ithawa ya ye kokandjugo oya adha ko ombwa konyala ya si omeya. Ombwa ndjoka oya dhipagwa na oya telekwa po.
Okwa popi kutya oya lya onyama yombwa omanga yamwe ya li onyama yoondjima noombuku.
Angula okwa popi kutya uule woomvula ne netata ndhoka a kala mondjeedhilolo moka oya li ye na oona naya kala nokwiitona oona dhoka uule woowili odhindji kehe esiku.
Oonkambadhala okuninga ekwatathano naSampofu odha ndopa sho ongodhi ye kaya li mombepo mehuliloshiwike.
JEMIMA BEUKES
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article