Omategelelelo mokati kaanona yoskola oga ninga omukundu omunene
Omuhwahwameki guuthemba waanona, Rosa Namises okwa popi kutya kashi li mondjila epangelo okukala tali lopota kehe omvula kombinga yaanona yaanaskola mboka ya ningi omategelelo omanga kali shoka tali ningi po mokukandula po uupyakadhi mboka.
Oshitopolwa shaKhomas osha lopota kutya aanona yoskola yeli 89 oya ningi omategelelo moshikakomvula shotango nuumvo omanga aanaskola yeli 1 002 ya ningi omategelelo pokati komvula yo 2015 no 2018.
John Walters gwOmbudsman okwa popi kutya shoka oshi li oshikumithi na otashi halutha omanga omupeha minista muuministeli wuukashike kookantu, Lucia Witbooi a popi kutya kape na omaipoppilo kaanona yaakadhona ya ninge omategelelo ngele ope na elongo kombinga yomilalo ndyoka li li mooskola. Oshikondo shelongo moshitopolwa shaKhomas osha gandja omiyalu ndhoka koshifokundaeki shoNamibian Sun, sha landula omapulo ngoka sha ningilwa. Oshitopolwa shaShana osha lopota kutya anona yoskola ye li po 88 mwakwatelwa aanona yondondo onti 7 oya ningi omategeleo moshikako shotango nuumvo.
Aanaskola o80 ya za moosekundoskola moshitopolwa shaKhomas, oshowo yane ya za mooskola dhaamboka taya lumbu nomaulema ga yooloka, oya ningi omategelelo moKhomas moshikako shotango, pauyelele mboka wa pewa oNamibian Sun koshikondo shelongo shomoKhomas.
Momvula yo 2018, omategelelo geli po 268 oga lopotwa omanga momvula yo 2017 aanona yaakadhona yeli 180 ya ningi omategelelo. Momvula yo 2016 okwa lopotwa kutya aanaskola ye li po 266 moshitopolwa shaKhomas oya ningi omategelelo omanga momvula yo 2015 kwa lopotwa aanona yeli po 288.
Omukomeho gwelongo moKhomas, Gerard Vries okwa popi kutya ope na omulandu gu li miilonga gwa nuninwa aalongiskola oshowo aaniilonga poskola ya vule okuyambidhidha aanona mboka ya ningi omategelelo.
“Aanona yaakadhona inaya tongolwa, ihe aamati mboka taya kwatakanithwa nomategelelo mboka yeli mooskola ohaya tumwa kehungomwenyo. Elalakano okukaleka mooskola aanaskola nenge ya galukile koskola. Otatu longo kehe shoka tatu vulu opo tu kwashilipaleke kutya shoka osha gwanithwa po.”
Pahapu dhe, okwa lopotwa iipotha iishona yaalumentu aakuluntu taya kwatakanithwa nomategelelo ngoka na okwa lopotwa woo iipotha yekwatonkonga.
Pauyelele mboka wa pitithwa koUnited Nations Population Fund (UNFPA) moshitopolwa shaKunene, Omaheke oshowo iitopolwa yaKavango oya lopotwa oopresenda 30 dhomategelelo mokati kaanona aashona okuyeleka nondjele yoopresenda 19 moshilongo.
Omuhwahwameki guuthemba waanona, Rosa Namises okwa popi kutya onkalo yomategelelo ngoka otashi holola elilo lyaanona taya kongo ekwatho unene mboka taya hiti ooskola ndhoka dha nuninwa aanona mboka taya lumbu nomaulema, sho ya pumbwa esiloshisho nohole.
“Ngele ooskola dhaanona mboka taya lumbu nomaulema nadho odha gumwa, e to tala konkalamwenyo yaanona yaakadhona mboka, nena shoka ekwatonkonga. Sha simana natango okutala kaalumentu mboka ya gandja omategelelo ngoka oyendji aalumentu aakuluntu. Ondi wete olundji aanona mboka ya yiwa nayo momilalo shaaheli pamahalo gawo, unene okukwatelamo oohe mboka ye ya vala, oohe mboka ya hokana ooyina nenge aalongi yawo.”
Namises okwa gwedha po kutya itashi tambulwako sho epangelo hali lopota omategelelo unene maanona yomoondondo dhopevi kehe ovula, ihe kali na shoka tali ningi po, ta popi kutya ethimbo olya thikana opo ku katukwe oonkatu. Walters okwa holola ehaluko lye omolwa omategelelo mokati kaanona yoondondo dhopevi ngoka ga lopotwa nokulandula momapopyo gaNamises kutya okupopya okupu.
Walters okwa popi kutya okwa pumbwa okukongwa ekandulepo lyomukundu ngoka naavali oya pumbwa okupopya noyana.
JEMIMA BEUKES
John Walters gwOmbudsman okwa popi kutya shoka oshi li oshikumithi na otashi halutha omanga omupeha minista muuministeli wuukashike kookantu, Lucia Witbooi a popi kutya kape na omaipoppilo kaanona yaakadhona ya ninge omategelelo ngele ope na elongo kombinga yomilalo ndyoka li li mooskola. Oshikondo shelongo moshitopolwa shaKhomas osha gandja omiyalu ndhoka koshifokundaeki shoNamibian Sun, sha landula omapulo ngoka sha ningilwa. Oshitopolwa shaShana osha lopota kutya anona yoskola ye li po 88 mwakwatelwa aanona yondondo onti 7 oya ningi omategeleo moshikako shotango nuumvo.
Aanaskola o80 ya za moosekundoskola moshitopolwa shaKhomas, oshowo yane ya za mooskola dhaamboka taya lumbu nomaulema ga yooloka, oya ningi omategelelo moKhomas moshikako shotango, pauyelele mboka wa pewa oNamibian Sun koshikondo shelongo shomoKhomas.
Momvula yo 2018, omategelelo geli po 268 oga lopotwa omanga momvula yo 2017 aanona yaakadhona yeli 180 ya ningi omategelelo. Momvula yo 2016 okwa lopotwa kutya aanaskola ye li po 266 moshitopolwa shaKhomas oya ningi omategelelo omanga momvula yo 2015 kwa lopotwa aanona yeli po 288.
Omukomeho gwelongo moKhomas, Gerard Vries okwa popi kutya ope na omulandu gu li miilonga gwa nuninwa aalongiskola oshowo aaniilonga poskola ya vule okuyambidhidha aanona mboka ya ningi omategelelo.
“Aanona yaakadhona inaya tongolwa, ihe aamati mboka taya kwatakanithwa nomategelelo mboka yeli mooskola ohaya tumwa kehungomwenyo. Elalakano okukaleka mooskola aanaskola nenge ya galukile koskola. Otatu longo kehe shoka tatu vulu opo tu kwashilipaleke kutya shoka osha gwanithwa po.”
Pahapu dhe, okwa lopotwa iipotha iishona yaalumentu aakuluntu taya kwatakanithwa nomategelelo ngoka na okwa lopotwa woo iipotha yekwatonkonga.
Pauyelele mboka wa pitithwa koUnited Nations Population Fund (UNFPA) moshitopolwa shaKunene, Omaheke oshowo iitopolwa yaKavango oya lopotwa oopresenda 30 dhomategelelo mokati kaanona aashona okuyeleka nondjele yoopresenda 19 moshilongo.
Omuhwahwameki guuthemba waanona, Rosa Namises okwa popi kutya onkalo yomategelelo ngoka otashi holola elilo lyaanona taya kongo ekwatho unene mboka taya hiti ooskola ndhoka dha nuninwa aanona mboka taya lumbu nomaulema, sho ya pumbwa esiloshisho nohole.
“Ngele ooskola dhaanona mboka taya lumbu nomaulema nadho odha gumwa, e to tala konkalamwenyo yaanona yaakadhona mboka, nena shoka ekwatonkonga. Sha simana natango okutala kaalumentu mboka ya gandja omategelelo ngoka oyendji aalumentu aakuluntu. Ondi wete olundji aanona mboka ya yiwa nayo momilalo shaaheli pamahalo gawo, unene okukwatelamo oohe mboka ye ya vala, oohe mboka ya hokana ooyina nenge aalongi yawo.”
Namises okwa gwedha po kutya itashi tambulwako sho epangelo hali lopota omategelelo unene maanona yomoondondo dhopevi kehe ovula, ihe kali na shoka tali ningi po, ta popi kutya ethimbo olya thikana opo ku katukwe oonkatu. Walters okwa holola ehaluko lye omolwa omategelelo mokati kaanona yoondondo dhopevi ngoka ga lopotwa nokulandula momapopyo gaNamises kutya okupopya okupu.
Walters okwa popi kutya okwa pumbwa okukongwa ekandulepo lyomukundu ngoka naavali oya pumbwa okupopya noyana.
JEMIMA BEUKES
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article