Epangelo lyatula ombunda moshihwa oku kondjitha Malaria
Okwa lopotwa iipotha yomalaria ya thika po-7 000
Uuministeli wUundjolowele owa popi kutya otawu kondjo nuudhiginini opo wu kondeke omukithi gwomalaria ngoka gwa tukuka monooli yoshilongo ihe oya pumbwa omayambidhidho.
Ominista yUundjolowele nOnkalonawa, Bernard Haufiku, oya popi kutya oshindji osha pumbwa okuningwa oku kondjitha omukithi nguka.
Okutameka omwedhi Januali sigo oFebruali okwa lopotwa iipotha yomukithi gwomalaria ya thika po-7 000, omanga aantu 15 ya hulitha komukithi nguka.
Uuministeli mboka owa tula miilonga omahwahwameko gekondjitho lyomukithi gwomalaria mOmaandaha, sha landula ketukuko lyomukithi ogwo tuu nguka. Haufiku okwa pula aanangeshefa opo ya gandje omayambidhidho komahwahwameko ngaka taga ka pula epangelo oshimaliwa sha thika pomiliyona 12. Okwa popi kutya oMalaria Elimination 8 (E8) Secretariat oya gandja eyambidhidho lyoshimaliwa sha thika poN$800 000.
Omahangano galwe gokugandja omakwatho ngaashi
Red Cross Society, Clinton Initiative, School of Medicine, Development Aid from People to People (DAPP) Namibia and Consult Care otaya gandja omayambidhidho.
Okwa gwedha po kutya okabinete oka zimine oshikonga shopombela yoomwe, shoka tashi ka pula epangelo oshimaliwa sha thika poobiliyona 12.3.
“oshi li ooshoka kutya otwa pumbwa iimaliwa na otatu pula aanangeshefa opo ye tu pe omakwatho. Kaye shi owala mboka yomiitopolwa ya gumwa ihe aanangeshefa moshilongo ashihe,” Haufiku a popi.
Moonkambadhala dhokuthitika omwaka gwaaniilonga moshikonga shoka shekondjitho lyomukithi gwomalaria, aapangi 61 oshowo aanambelewa yomidhingoloko o10 otaya tumwa okuza kiitopolwa mbyoka kayi na omalaria oshowo kiiptutudhilo yaalongwapangi opo ya ka gandje omakwatho.
“Ondi na etumba mokutuma aaniilonga mboka kiitopolwa mbyoka kwa dhidhilikwa omukithi ngoka opo ya kagandje omakwatho. Otatu longele woo kumwe nOshikondo shEgameno opo shi gandje omakwatho gomadhagadhaga opo aaniilonga mboka ya vule okuthika komahala hoka taya ka longela mbala, unene komahala ngoka ku na efunaja.”
Iitopolwa mboka ya gumwa unene komukithi ngoka oya tumbulwa kutya iitopolwa ayihe iyali yaKavango noZambezi hoka kwa lopotwa iipotha ya thika po-6000. MoHangwena namo omwa lopotwa woo iipotha yomalaria.
Haufiku okwa popi kutya oya topolele aaniilonga yuundjoloele momahala moka oshowo aayiyaambi mboka taya ende enda momikunda, popepi nooskola oshowo pomandiki goshigwana, naamboka itaya vulu okuthika pomahala gowina ngoka ga tulwa po ohaya ka pewa omakwatho guunamiti momagumbo gawo.
Oshikonga shomahwahwameko gomukithi gwomalaria okwa tegelelwa shi ningwe uule womasiku 60.
Angola okwa pumbwa okulonga nuudhiginini
Ominista nale yuundjolowele Richard Kamwi okwa popi kutya omalelo gaAngola oga pumbwa okulongela kumwe naNamibia mokukondjitha omukithi gwomalaria.
Kamwi, ngoka e li omukalelipo gwoAfrican Union’s Malaria Elimination 8 (E8) okwa popi kutya etukuko lyomalaria otashi ulike kutya ope na omwaka omunene melongelo kumwe nomalelo gaAngola mekondjitho yomukithi ngoka.
Kamwi okwa tsikile kutya iitopolwa yaNamibia mbyoka yili oongamba naAngola oshowo Zambia oya lopotwa omwaalu omunene gwiipotha yomalaria oshowo omaso ga etithwa komukithi ngoka.
“Onga omukalelipo gwoAfrica CDC champion no- E8 onda hala okupula oominista dhiilongo mbika iyali dhi longele kumwe. Minista gwetu ota kondjo shili mokuyambidhidha mbushe gwe miilonga gwaAngola. Onda hala okutsa omukumo omalelo gaAngola ga longele kumwe naminista gwetu opo owala iilongo mbyoka tayi vulu okuhulitha po omukithi womalaria mokati kaakwashigwana. Ngele itaya longele kumwe onkalo ndjoka otayi nayipala na otatu kanitha oomwenyo odhindji.”
Minista nale okwa tsikile kutya Namibia oku na ekwatathano ewanawa naBotswana oshowo South Afrika naashoka osho sha etitha malaria a vule okukondololwa kiitopolwa mbyoka yili oongamba niilongo mbyoka iyali.
Okwa popi kutya ethimbo a li ominista yuundjolowele, oopresenda 40 dhaapangwa yomukithi gwomalaria, aakwashigwana yaAngola na okwa pula elongelo kumwe lyomapangelo ngaka gaali mekondjitho lyomukithi, omupya omunene oominista adhihe dhuundjolowele moNamibia naAngola odha lundululwa.
“Ekwatathano lyandje nOmundohotola José Vieira Dias Van-Dúnem olya li tali longo nawa. Onda Ii handi mu hiya opo e ye moNamibia,nokumu ndjandjukununa ooprograma dhetu dhomalaria, nangame onda kala woo ohandi yi koAngola. Omupya omunene sho nda thigi po uuministeli naye okwa dhigi po oshikindo shoka na inaku ningwa oshikonga shopombelaomvula ya piti. Ondi shi shi kutya omulanduli gwandje ota longo neitulemo opo a tule po ekwathano ewanawa nominista yuundjolowele yaAngola,” Kamwi tati.
JEMIMA BEUKES NA ILENI NANDJATO
Ominista yUundjolowele nOnkalonawa, Bernard Haufiku, oya popi kutya oshindji osha pumbwa okuningwa oku kondjitha omukithi nguka.
Okutameka omwedhi Januali sigo oFebruali okwa lopotwa iipotha yomukithi gwomalaria ya thika po-7 000, omanga aantu 15 ya hulitha komukithi nguka.
Uuministeli mboka owa tula miilonga omahwahwameko gekondjitho lyomukithi gwomalaria mOmaandaha, sha landula ketukuko lyomukithi ogwo tuu nguka. Haufiku okwa pula aanangeshefa opo ya gandje omayambidhidho komahwahwameko ngaka taga ka pula epangelo oshimaliwa sha thika pomiliyona 12. Okwa popi kutya oMalaria Elimination 8 (E8) Secretariat oya gandja eyambidhidho lyoshimaliwa sha thika poN$800 000.
Omahangano galwe gokugandja omakwatho ngaashi
Red Cross Society, Clinton Initiative, School of Medicine, Development Aid from People to People (DAPP) Namibia and Consult Care otaya gandja omayambidhidho.
Okwa gwedha po kutya okabinete oka zimine oshikonga shopombela yoomwe, shoka tashi ka pula epangelo oshimaliwa sha thika poobiliyona 12.3.
“oshi li ooshoka kutya otwa pumbwa iimaliwa na otatu pula aanangeshefa opo ye tu pe omakwatho. Kaye shi owala mboka yomiitopolwa ya gumwa ihe aanangeshefa moshilongo ashihe,” Haufiku a popi.
Moonkambadhala dhokuthitika omwaka gwaaniilonga moshikonga shoka shekondjitho lyomukithi gwomalaria, aapangi 61 oshowo aanambelewa yomidhingoloko o10 otaya tumwa okuza kiitopolwa mbyoka kayi na omalaria oshowo kiiptutudhilo yaalongwapangi opo ya ka gandje omakwatho.
“Ondi na etumba mokutuma aaniilonga mboka kiitopolwa mbyoka kwa dhidhilikwa omukithi ngoka opo ya kagandje omakwatho. Otatu longele woo kumwe nOshikondo shEgameno opo shi gandje omakwatho gomadhagadhaga opo aaniilonga mboka ya vule okuthika komahala hoka taya ka longela mbala, unene komahala ngoka ku na efunaja.”
Iitopolwa mboka ya gumwa unene komukithi ngoka oya tumbulwa kutya iitopolwa ayihe iyali yaKavango noZambezi hoka kwa lopotwa iipotha ya thika po-6000. MoHangwena namo omwa lopotwa woo iipotha yomalaria.
Haufiku okwa popi kutya oya topolele aaniilonga yuundjoloele momahala moka oshowo aayiyaambi mboka taya ende enda momikunda, popepi nooskola oshowo pomandiki goshigwana, naamboka itaya vulu okuthika pomahala gowina ngoka ga tulwa po ohaya ka pewa omakwatho guunamiti momagumbo gawo.
Oshikonga shomahwahwameko gomukithi gwomalaria okwa tegelelwa shi ningwe uule womasiku 60.
Angola okwa pumbwa okulonga nuudhiginini
Ominista nale yuundjolowele Richard Kamwi okwa popi kutya omalelo gaAngola oga pumbwa okulongela kumwe naNamibia mokukondjitha omukithi gwomalaria.
Kamwi, ngoka e li omukalelipo gwoAfrican Union’s Malaria Elimination 8 (E8) okwa popi kutya etukuko lyomalaria otashi ulike kutya ope na omwaka omunene melongelo kumwe nomalelo gaAngola mekondjitho yomukithi ngoka.
Kamwi okwa tsikile kutya iitopolwa yaNamibia mbyoka yili oongamba naAngola oshowo Zambia oya lopotwa omwaalu omunene gwiipotha yomalaria oshowo omaso ga etithwa komukithi ngoka.
“Onga omukalelipo gwoAfrica CDC champion no- E8 onda hala okupula oominista dhiilongo mbika iyali dhi longele kumwe. Minista gwetu ota kondjo shili mokuyambidhidha mbushe gwe miilonga gwaAngola. Onda hala okutsa omukumo omalelo gaAngola ga longele kumwe naminista gwetu opo owala iilongo mbyoka tayi vulu okuhulitha po omukithi womalaria mokati kaakwashigwana. Ngele itaya longele kumwe onkalo ndjoka otayi nayipala na otatu kanitha oomwenyo odhindji.”
Minista nale okwa tsikile kutya Namibia oku na ekwatathano ewanawa naBotswana oshowo South Afrika naashoka osho sha etitha malaria a vule okukondololwa kiitopolwa mbyoka yili oongamba niilongo mbyoka iyali.
Okwa popi kutya ethimbo a li ominista yuundjolowele, oopresenda 40 dhaapangwa yomukithi gwomalaria, aakwashigwana yaAngola na okwa pula elongelo kumwe lyomapangelo ngaka gaali mekondjitho lyomukithi, omupya omunene oominista adhihe dhuundjolowele moNamibia naAngola odha lundululwa.
“Ekwatathano lyandje nOmundohotola José Vieira Dias Van-Dúnem olya li tali longo nawa. Onda Ii handi mu hiya opo e ye moNamibia,nokumu ndjandjukununa ooprograma dhetu dhomalaria, nangame onda kala woo ohandi yi koAngola. Omupya omunene sho nda thigi po uuministeli naye okwa dhigi po oshikindo shoka na inaku ningwa oshikonga shopombelaomvula ya piti. Ondi shi shi kutya omulanduli gwandje ota longo neitulemo opo a tule po ekwathano ewanawa nominista yuundjolowele yaAngola,” Kamwi tati.
JEMIMA BEUKES NA ILENI NANDJATO



Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article