Epangelo lya ndopa okuningila oomina omakonaakono
ELLANIE SMIT
Uule woomvula dha piti ngashiigeyi, omahala goomina moNamibia inaga ningilwa omakonaakono komalelo gomondjila, sheetitha okwaaha landula oompango dhomidhingoloko oshowo okweetitha eyonagulo komudhingoloko.
Uuyelele mboka owa adhika molopota yoaudit report yoomvula 2011/12 to 2014/15, ndjoka, ya tseyithwa komuyalulimambo gwepangelo, mOmutumba gwoPashigwana oshiwike sha piti.
Omakonaakono ngoka oga ningwa nelalakano okutala ngele Uuministeli wOomina nIikwankondo oshowo Uuministeli wOmidhongoloko ohawu konaakona tuu onkalo yenyateko lyomudhingoloko moomina moshilongo.
Pauyelele mboka wa gandjwa, Oshikondo shOmidhingoloko inashi ninga omakonaakono gasha moomina dhomoshilongo, kakele ketalelepo ndyoka opo tali ningwa ngashiingeyi.
Nonando Oshikondo shOomina osha ningi omakonaakono, olopota ndjoka ya pitithwa inayi holola kutya omakonaakono ngoka oga ninwa ngiini na oga gandja uuyelele wuli ngiini.
Pethimbo lyomakonaakono ngoka ga ningwa oomina ngaashi Matchless oshowo Otjihase Copper Mine, Otjozondu Manganese Mine, Stone Africa Granite Mine oshowo Ysterpitz Blue Lace Mine miitopolwa shaKhomas, Otjozondjupa, Erongo noKaras inadhi lopota etiko lyomahooli, nenge dhi wapaleke omahooli ngoka ga tikile moomina dhawo.
“Onga oshizemo etiko lyomahooli ngoka otali vulu okweetitha uupyakadhi tawu kalelele komudhingoloko.”
Okwa monika kutya oopresende 62 dhoopermita dhokweekelahi omeya moomina dhaKaras oshowo Erongo osha pwa ongushu. Namdeb okwa adhika noopermita 3 dhaana ongushu pethimbo lyomakonaakono.
Omukanda gwolopota ogwa holola kutya onkalo ndjoka otayi vulu okuhwahwameka okwaaha landula omilandu, naashoka otashi etitha eyonagulo komudhingoloko.
Omina yaMatchless oshowo Otjihase moKhomas, odha adhika tadhi longo omanga kadhina omukanda ngoka tagu pitika okweekelahi omeya giiyekelwahi, noshizemo oomina ndhoka otadhi ekelehi omeya ngoka dha longitha momudhingoloko, nomilonga ndhoka tadhi adhika popepi noomina ndhoka odha nyatekwa nomeya ngoka.
Olopota oya tsikile kutya, omakonaakono ngoka ga ningwa koshikondo shoGeological Survey moomina inaga gwana nuuyelele waashoka sha monika po inawu pewa omalelo gomondjila.
Shoka osha kwatelamo omakonaakono ngoka ga ningwa mOtjihase Copper Mine ngoka ga holola kutya omeya ganyata ngoka taga longithwa moomina ndjoka oga tilwa momulonga gwaKuruma.
Okwa monika woo natango kutya omeya ganyata oga tilwa momulonga gwa Omits River, okuza momina ndjoka itayi longo we ya Oamites mine.
Olopota oya tsikile kutya, Uuministeli wOmidhingoloko owa ndopa okugandja omageelo nomakunkililo koomina ndhoka itadhi gwanitha po omilandu, nokunyateka omidhingoloko onga oshizemo shiilonga yawo.
Uuministeli inawu vula woo yeleka kutya oomina ndhoka ooshona otadhi longo tuu paveta, nolopota oya holola kutya oomina ndhoka otashi vulika tadhi longo dhaahena omikanda pitiko.
Pethimbo lyomakonaakono osha monika mo woo kutya oomina dhomavi ndhoka dha mono oopermita okuza kuuminsiteli wuunamapya, otadhi longo dhaahena oonzapo dhoenvironmental clearance certificates ngaashi tashi uthwa kompango yoEnvironmental Management Act.
“Onga oshizemo omilonga odha nyatekwa nomeya ngoka taga longithwa moomina, niilambo yoomina inayi konaakonwa nokulongululwa ngele iilonga ya pupo.”
Uule woomvula dha piti ngashiigeyi, omahala goomina moNamibia inaga ningilwa omakonaakono komalelo gomondjila, sheetitha okwaaha landula oompango dhomidhingoloko oshowo okweetitha eyonagulo komudhingoloko.
Uuyelele mboka owa adhika molopota yoaudit report yoomvula 2011/12 to 2014/15, ndjoka, ya tseyithwa komuyalulimambo gwepangelo, mOmutumba gwoPashigwana oshiwike sha piti.
Omakonaakono ngoka oga ningwa nelalakano okutala ngele Uuministeli wOomina nIikwankondo oshowo Uuministeli wOmidhongoloko ohawu konaakona tuu onkalo yenyateko lyomudhingoloko moomina moshilongo.
Pauyelele mboka wa gandjwa, Oshikondo shOmidhingoloko inashi ninga omakonaakono gasha moomina dhomoshilongo, kakele ketalelepo ndyoka opo tali ningwa ngashiingeyi.
Nonando Oshikondo shOomina osha ningi omakonaakono, olopota ndjoka ya pitithwa inayi holola kutya omakonaakono ngoka oga ninwa ngiini na oga gandja uuyelele wuli ngiini.
Pethimbo lyomakonaakono ngoka ga ningwa oomina ngaashi Matchless oshowo Otjihase Copper Mine, Otjozondu Manganese Mine, Stone Africa Granite Mine oshowo Ysterpitz Blue Lace Mine miitopolwa shaKhomas, Otjozondjupa, Erongo noKaras inadhi lopota etiko lyomahooli, nenge dhi wapaleke omahooli ngoka ga tikile moomina dhawo.
“Onga oshizemo etiko lyomahooli ngoka otali vulu okweetitha uupyakadhi tawu kalelele komudhingoloko.”
Okwa monika kutya oopresende 62 dhoopermita dhokweekelahi omeya moomina dhaKaras oshowo Erongo osha pwa ongushu. Namdeb okwa adhika noopermita 3 dhaana ongushu pethimbo lyomakonaakono.
Omukanda gwolopota ogwa holola kutya onkalo ndjoka otayi vulu okuhwahwameka okwaaha landula omilandu, naashoka otashi etitha eyonagulo komudhingoloko.
Omina yaMatchless oshowo Otjihase moKhomas, odha adhika tadhi longo omanga kadhina omukanda ngoka tagu pitika okweekelahi omeya giiyekelwahi, noshizemo oomina ndhoka otadhi ekelehi omeya ngoka dha longitha momudhingoloko, nomilonga ndhoka tadhi adhika popepi noomina ndhoka odha nyatekwa nomeya ngoka.
Olopota oya tsikile kutya, omakonaakono ngoka ga ningwa koshikondo shoGeological Survey moomina inaga gwana nuuyelele waashoka sha monika po inawu pewa omalelo gomondjila.
Shoka osha kwatelamo omakonaakono ngoka ga ningwa mOtjihase Copper Mine ngoka ga holola kutya omeya ganyata ngoka taga longithwa moomina ndjoka oga tilwa momulonga gwaKuruma.
Okwa monika woo natango kutya omeya ganyata oga tilwa momulonga gwa Omits River, okuza momina ndjoka itayi longo we ya Oamites mine.
Olopota oya tsikile kutya, Uuministeli wOmidhingoloko owa ndopa okugandja omageelo nomakunkililo koomina ndhoka itadhi gwanitha po omilandu, nokunyateka omidhingoloko onga oshizemo shiilonga yawo.
Uuministeli inawu vula woo yeleka kutya oomina ndhoka ooshona otadhi longo tuu paveta, nolopota oya holola kutya oomina ndhoka otashi vulika tadhi longo dhaahena omikanda pitiko.
Pethimbo lyomakonaakono osha monika mo woo kutya oomina dhomavi ndhoka dha mono oopermita okuza kuuminsiteli wuunamapya, otadhi longo dhaahena oonzapo dhoenvironmental clearance certificates ngaashi tashi uthwa kompango yoEnvironmental Management Act.
“Onga oshizemo omilonga odha nyatekwa nomeya ngoka taga longithwa moomina, niilambo yoomina inayi konaakonwa nokulongululwa ngele iilonga ya pupo.”
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article