China a hala Namibia a taambeko omayambidhidho ge
Omukalelipo gwaChina moNamibia okwa popi kutya Namibia okwa taalela oshiponga shokuthigwa po ngele ita ndalapatele omayambidhidho ngoka ta pewa kuChina.
Pethimbo mpoka omupresidende gwaNamibia a tegelelwa ka kale pomutumba tagu ithanwa China-Africa business summit, omukalelipo gwaChina moNamibia okwa popi kutya oshilongo nashi tale komapungulo gomuuzilo oshowo eyambulepo lyeliko, nenge shi thigwe po ngele tashi ya komapungulo gopangeshefa.
Omukalelipo ngoka Zhang Yiming okwa popi kutya eyambulepo lyeliko lyaNamibia oli li moshiponga ngele Namibia okwa ndopa okutambulapo nomaako agehe gaali omayambidhidho gaChina, moka a popi kutya omayambidhidho ngoka oga kwathela nale iilongo yimwe ngaashi Ethiopia oshowo Kenya.
Zhang okwa pula epangelo li tule miilonga etsokumwe lyopolyeka yetungo lyomagumbo ndyoka lya tulwa po pethimbo Geingob a talelepo oshilongo shoka shomuAsia muMaalitsa nuumvo.
Metsokumwe ndyoka, China ota gandja ekwatho lyoomiliyona 30 oshowo omukuli gwoomiliyona 36 ngoka kagu na iishoshela opo ku tungwe omagumbo ge li po 400 taga topolwa shithike pamwe mondoolopa yaGobabis showo Grootfontein.
Zhang okwa popi kutya Namibia na ilonge oshilongwa okuza kiishiindalongo ye ngaashi Angola naZimbambwe mbyoka ya patululile omiyelo dhawo omapungulo gaChina.
Okwa popi kutya monakuyiwa oku wete kutya Namibia otaka tula miilonga omilandu ndhoka tadhi ka utha nokutaambako okuudha omayambidhidho gaChina.
Zhang oku na woo einekelo kutya omupresidende Hage Geingo ota ka kala omuleli gwaAfrika 10 ta shaina etsokumwe lyoChina-proposed Belt and Road Initiative pethimbo lyomutumba gwoChina-Africa Cooperation Beijing Summit ngoka tagu ningilwa moshilandopangelo shaChina momasiku 3 sigo 4 gomwedhi twa taalela.
Omunadiplomate ngoka okwa popi kutya oku na einekelo kutya Namibia otaka taambako omakwatho gaChina mokuyambulapo iikwaniipangithe ye moshikondo shomalweendo. Pahapu dhe oshiyetwa po shoBelt and Road Initiative osha nuninwa okuyambulapo omaliko ngoka unene ga thindilwa pevi onga oshizemo shomakolonyeko.
“Shoka osha pumbiwa unene muAfrika. Oshiholelwa oshiwanawa ongaashi Kenya ngoka a tungu elila lyeshina lyokolutenda neyambidhidho lyaChina, nelila ndyoka olya kwatakanitha Nairobi kumwe naMombasa, oshilando oshinene shomatulilo. Elila ndyoka olya e ta po oompito dhiilonga dhi li po 46 000 kaakwashigwana yaKenya.”
Namibia okwa kala nokutaalela omanyano omanene okuza kaakwashigwana oshowo yalwe mbyoka taya konenene omayambidhidho gaChina, unene omikuli nomayambidhidho giimaliwa.
Omathimbo ga piti ominista yemona, Calle Schlettwein okwa ekelehi omapopyo kutya eliko lyaNamibia otali kondololwa kuChina.
Zhang okwa holola kutya oku na einekelo kutya ekwatathano lyopaindi pokati kiilongo mbika iyali tali londo pombanda sho kwa hololwa kutya metata lyotango lyonuumvo okwa lopotwa ondjele yomalanditho yoobiliyona 3.4.
“Namibia oku na iikwaniiapangitho iiwananwa muAfrika. Omu na efuta oshowo omatulilo gaMbaye na omu na woo okapale. One oshilongo shimwe shi na omayakulo gopakwatathano gopainternrt taga endelele muAfrika, onkene oshike Namibia ita vulu okukutha oshiholelwa kiilongo mbyoka yi na ontseyo yomuuzilo.” Opoloyeka yokutunga omagumbo
Kombinga yopoloyeka ndjoka ya nuninwa okutunga omagumbo inayi tulwa natango miilonga, Zhanga okwa popi kutya oya pumbwa okutulwa miilonga meendelelo.
Okwa popi kutya oominista dhiikondo iyali yiilongo mbika otadhi manitha omalongekidho ga hugunina opo ku manithwe oompangela dhi na sha netungo ndyoka.
Zhang okwa popi kutya oonkundathana ndhoka odha kundathana uule wethimbo ngashiingeyi, ne tungo ndyoka otali yambidhwa kuChina.
Omunambelelwa ngoka okwa tsikile kutya ngele China a tokola okuninga sha oha endelele opo amanithe oompangela dhe, dhaashoka a hala oku ninga ihe inashi faathana moNamibia, nonando okwa popi kutya oya pumbwa okutaambadhana ko.
Ominista yomayambulepo goondoolopa niitopolwa, Peya Mushelenga, okwa popi kutya etsokumwe ndyoka natango okwa tegelelwa li shainwe.
“Ope na etsokumwe lyetulo miilonga ndyoka China a tumine Namibia, netsokumwe ndyoka olya pewa hahende-ndjai gwepangelo. Hahende okwa holola kutya ope na iinima yimwe mbyoka ya pumbwa okutalwa manga opo nee tatu pula komeho okuza mpoka. Ngele China okwa zimine kwaashoka tatu pula nomagwedhelepo getu nena itashi kala uupyakadhi,” Mushelenga a popi.
JEMIMA BEUKES
Omukalelipo ngoka Zhang Yiming okwa popi kutya eyambulepo lyeliko lyaNamibia oli li moshiponga ngele Namibia okwa ndopa okutambulapo nomaako agehe gaali omayambidhidho gaChina, moka a popi kutya omayambidhidho ngoka oga kwathela nale iilongo yimwe ngaashi Ethiopia oshowo Kenya.
Zhang okwa pula epangelo li tule miilonga etsokumwe lyopolyeka yetungo lyomagumbo ndyoka lya tulwa po pethimbo Geingob a talelepo oshilongo shoka shomuAsia muMaalitsa nuumvo.
Metsokumwe ndyoka, China ota gandja ekwatho lyoomiliyona 30 oshowo omukuli gwoomiliyona 36 ngoka kagu na iishoshela opo ku tungwe omagumbo ge li po 400 taga topolwa shithike pamwe mondoolopa yaGobabis showo Grootfontein.
Zhang okwa popi kutya Namibia na ilonge oshilongwa okuza kiishiindalongo ye ngaashi Angola naZimbambwe mbyoka ya patululile omiyelo dhawo omapungulo gaChina.
Okwa popi kutya monakuyiwa oku wete kutya Namibia otaka tula miilonga omilandu ndhoka tadhi ka utha nokutaambako okuudha omayambidhidho gaChina.
Zhang oku na woo einekelo kutya omupresidende Hage Geingo ota ka kala omuleli gwaAfrika 10 ta shaina etsokumwe lyoChina-proposed Belt and Road Initiative pethimbo lyomutumba gwoChina-Africa Cooperation Beijing Summit ngoka tagu ningilwa moshilandopangelo shaChina momasiku 3 sigo 4 gomwedhi twa taalela.
Omunadiplomate ngoka okwa popi kutya oku na einekelo kutya Namibia otaka taambako omakwatho gaChina mokuyambulapo iikwaniipangithe ye moshikondo shomalweendo. Pahapu dhe oshiyetwa po shoBelt and Road Initiative osha nuninwa okuyambulapo omaliko ngoka unene ga thindilwa pevi onga oshizemo shomakolonyeko.
“Shoka osha pumbiwa unene muAfrika. Oshiholelwa oshiwanawa ongaashi Kenya ngoka a tungu elila lyeshina lyokolutenda neyambidhidho lyaChina, nelila ndyoka olya kwatakanitha Nairobi kumwe naMombasa, oshilando oshinene shomatulilo. Elila ndyoka olya e ta po oompito dhiilonga dhi li po 46 000 kaakwashigwana yaKenya.”
Namibia okwa kala nokutaalela omanyano omanene okuza kaakwashigwana oshowo yalwe mbyoka taya konenene omayambidhidho gaChina, unene omikuli nomayambidhidho giimaliwa.
Omathimbo ga piti ominista yemona, Calle Schlettwein okwa ekelehi omapopyo kutya eliko lyaNamibia otali kondololwa kuChina.
Zhang okwa holola kutya oku na einekelo kutya ekwatathano lyopaindi pokati kiilongo mbika iyali tali londo pombanda sho kwa hololwa kutya metata lyotango lyonuumvo okwa lopotwa ondjele yomalanditho yoobiliyona 3.4.
“Namibia oku na iikwaniiapangitho iiwananwa muAfrika. Omu na efuta oshowo omatulilo gaMbaye na omu na woo okapale. One oshilongo shimwe shi na omayakulo gopakwatathano gopainternrt taga endelele muAfrika, onkene oshike Namibia ita vulu okukutha oshiholelwa kiilongo mbyoka yi na ontseyo yomuuzilo.” Opoloyeka yokutunga omagumbo
Kombinga yopoloyeka ndjoka ya nuninwa okutunga omagumbo inayi tulwa natango miilonga, Zhanga okwa popi kutya oya pumbwa okutulwa miilonga meendelelo.
Okwa popi kutya oominista dhiikondo iyali yiilongo mbika otadhi manitha omalongekidho ga hugunina opo ku manithwe oompangela dhi na sha netungo ndyoka.
Zhang okwa popi kutya oonkundathana ndhoka odha kundathana uule wethimbo ngashiingeyi, ne tungo ndyoka otali yambidhwa kuChina.
Omunambelelwa ngoka okwa tsikile kutya ngele China a tokola okuninga sha oha endelele opo amanithe oompangela dhe, dhaashoka a hala oku ninga ihe inashi faathana moNamibia, nonando okwa popi kutya oya pumbwa okutaambadhana ko.
Ominista yomayambulepo goondoolopa niitopolwa, Peya Mushelenga, okwa popi kutya etsokumwe ndyoka natango okwa tegelelwa li shainwe.
“Ope na etsokumwe lyetulo miilonga ndyoka China a tumine Namibia, netsokumwe ndyoka olya pewa hahende-ndjai gwepangelo. Hahende okwa holola kutya ope na iinima yimwe mbyoka ya pumbwa okutalwa manga opo nee tatu pula komeho okuza mpoka. Ngele China okwa zimine kwaashoka tatu pula nomagwedhelepo getu nena itashi kala uupyakadhi,” Mushelenga a popi.
JEMIMA BEUKES
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article