Aatoti yooveta ya pulwa ya kundathane oshikumungu shekuthemo lyomategelelo
Omunashipundi gwoNational Council Margaret Mensah-Williams okwa pula aanapolitika yaNamibia oshowo aatotiveta ya popile uuthemba waakwashigwana ayehe, mwakwatelwa uuthemba womashenge, oshowo epitiko lyekuthomo. lyomapunda.
Mensah-Williams okwa popi ngaaka mOmaandaha pethimbo lyoonkundathana dha ningwa kombinga yuundjolowele iilyovalitho oshowo oonkundathana kombinga yomilalo ndhoka dha ningwa tadhi kwatelwa komeho kombelelewa yOmbudsman melongelokumwe noCommonwealth Secretariat.
Okwa popi kutya nonando okwa kala nokuningwa iipopiwa kombinga yepitiko lyekuthemo lyomategelelo kape na shoka sha ningwa po nonando ope na oshiponga oshinene sha taalela mboka taya kutha mo omategelelo inaga kondololwa paunamiti.
MuMaalitsa gwomvula yo 2017, ominista yuundjolowele Bernhard Haufiku okwa holola kutya aakiintu ya thika po 7 100 ohaya mono epango miipangelo yepangelo kehe omvula taya pangwa omolwa ekuthomo lyomategelelo ndyoka ya ningi yoyene shaaheli paveta. Minista okwa li a popi pethimbo ndyoka kutya omwaalu ngoka ogu li edhidhiliko kutya onkalo ndjoka ngashiingeyi oya nayipala ta popi kutya otashi e ta woo omaipulo kombinga yomwaalu gwaamboka ihaya ka konga omakwatho kiipangelo.
Oshigwana shimwe
Mensah-Williams okwa dhenge omuthindo kutya omanga iipopiwa kombinga yomashenge shi li oshidhila koyendji mwakwatelwa aanapolotika, okwa gwedha po kutya oshi li oshinakugwanithwa shaatoti yooveta opo ya gamene uuthemba womuntu kehe.
Okwa popi kutya nonando oyendji itaya tsu kumwe nasho, oshili oshinakugwanithwa shawo ya gamenene po uuthemba mboka molwaashoka aantu mboka oye li oshitopolwa shoshigwana shawo.
Okwa pula aakalelipo yaakwashigwana mboka oshowo aahwahwameki yuuthemba waantu ya talelepo omutumba dhopashigwana yo yandungike aanapolitika kombinga yonkalo ndjoka ya taalela oshigwana.
“Uvitheniko aanapolotika. Natu popyeni kombinga yiikumungu mbika noku uvithako oshigwana. Oye li oshitopolwa shoshigwana shaNamibia.”
Okwa popi kutya ethimbo olya thikana opo aanapolotika ya kaleke omaiyuvo gawo gopaumwene kombinga yonkalo ndjoka ngaashi omakuthemo gomategelelo nepitiko lyuushenge nokutula miilonga oompango dhoka tadhi popile aakwashigwana ayehe. Mensah-Williams okwa popi kutya ompango ndjoka yi li miilonga yomomvula yo 1975 tayi ithanwa Abortion and Sterilisation Act kayi na we ongushu na oya patela pondje uuthemba waakiintu naanona yaakadhona. Okwa popi kutya oveta ndjoka otayi tongola nokupatela pondje aakiintu naathigona mboka kaye na iiyemo yokukakonga ekwatho ndyoka pondje yoshilongo. Okwa popi kutya nonando oveta ndjoka itayi popile ekuthemo lyomategelelo meni lyoshilongo, onkene aakiintu taya tula oomwenyo dhawo moshiponga nokukutha mo omategelelo inashi pitikwa.
Ota yambidhidha etalululo lyompango ndjoka, ndyoka lya ningwa koLaw Reform and Development Commission ta popi kutya oshilongo osha pumbwa okukatuka oonkatu ngashiingeyi.
Okwa pula iiputudhilo yepangelo opo yi longele kumwe yo yi kwashilipaleke kutya elongo kombinga yiikumungu yomilalo olya tulwa mooskola.Ehangano lyoWorld Health Organisation (WHO) otali tengeneke kutya omakuthomo gomategelelo ge li poomiliyona 20 mokati momategelelo ge li 42 ngoka ga kuthwa mo, oga ningwa momapandanda inaga gamenwa, naanona yaakadhona oshowo aakiintu mboka ye li moomvula dhokumona uunona oye li moshiponga noonkondo. Momvula yo 2017 sho a popi pethimbo lyoshituthi shetyapulo lyEsiku lyAakiintu ndyoka lyuunganekwa koshiputudhilo shaUnam, Eileen Rakow gwombelewa yombudsman, okwa popi kutya eindiko lyaakiintu opo ya ninge omatokolo gawo kombinga yekuthemo lyomategelelo oshi li tashi yi pondje uuthemba womuntu.
Momvula yo 2018, Hahende Norman Tjombe okwa popi kutya oveta ndjoka yi li miilonga kombinga yekuthemo lyomategelelo otayi yi pondje uuthemba wuuntu waakiintu.
Dianne Hubbard gwoLegal Assistance Centre okwa lombwele oNamibian Sun omvula ya piti kutya ompango ndjoka tayi indike aakiintu opo ya kuthe mo omategelelo itayi yi moshipala aakiintu ya kuthe mo omategelelwa, ihe otayi hwahwameke owala ekuthemo lyomategelelo inali gamenwa.
JANA-MARI SMITH
Okwa popi kutya nonando okwa kala nokuningwa iipopiwa kombinga yepitiko lyekuthemo lyomategelelo kape na shoka sha ningwa po nonando ope na oshiponga oshinene sha taalela mboka taya kutha mo omategelelo inaga kondololwa paunamiti.
MuMaalitsa gwomvula yo 2017, ominista yuundjolowele Bernhard Haufiku okwa holola kutya aakiintu ya thika po 7 100 ohaya mono epango miipangelo yepangelo kehe omvula taya pangwa omolwa ekuthomo lyomategelelo ndyoka ya ningi yoyene shaaheli paveta. Minista okwa li a popi pethimbo ndyoka kutya omwaalu ngoka ogu li edhidhiliko kutya onkalo ndjoka ngashiingeyi oya nayipala ta popi kutya otashi e ta woo omaipulo kombinga yomwaalu gwaamboka ihaya ka konga omakwatho kiipangelo.
Oshigwana shimwe
Mensah-Williams okwa dhenge omuthindo kutya omanga iipopiwa kombinga yomashenge shi li oshidhila koyendji mwakwatelwa aanapolotika, okwa gwedha po kutya oshi li oshinakugwanithwa shaatoti yooveta opo ya gamene uuthemba womuntu kehe.
Okwa popi kutya nonando oyendji itaya tsu kumwe nasho, oshili oshinakugwanithwa shawo ya gamenene po uuthemba mboka molwaashoka aantu mboka oye li oshitopolwa shoshigwana shawo.
Okwa pula aakalelipo yaakwashigwana mboka oshowo aahwahwameki yuuthemba waantu ya talelepo omutumba dhopashigwana yo yandungike aanapolitika kombinga yonkalo ndjoka ya taalela oshigwana.
“Uvitheniko aanapolotika. Natu popyeni kombinga yiikumungu mbika noku uvithako oshigwana. Oye li oshitopolwa shoshigwana shaNamibia.”
Okwa popi kutya ethimbo olya thikana opo aanapolotika ya kaleke omaiyuvo gawo gopaumwene kombinga yonkalo ndjoka ngaashi omakuthemo gomategelelo nepitiko lyuushenge nokutula miilonga oompango dhoka tadhi popile aakwashigwana ayehe. Mensah-Williams okwa popi kutya ompango ndjoka yi li miilonga yomomvula yo 1975 tayi ithanwa Abortion and Sterilisation Act kayi na we ongushu na oya patela pondje uuthemba waakiintu naanona yaakadhona. Okwa popi kutya oveta ndjoka otayi tongola nokupatela pondje aakiintu naathigona mboka kaye na iiyemo yokukakonga ekwatho ndyoka pondje yoshilongo. Okwa popi kutya nonando oveta ndjoka itayi popile ekuthemo lyomategelelo meni lyoshilongo, onkene aakiintu taya tula oomwenyo dhawo moshiponga nokukutha mo omategelelo inashi pitikwa.
Ota yambidhidha etalululo lyompango ndjoka, ndyoka lya ningwa koLaw Reform and Development Commission ta popi kutya oshilongo osha pumbwa okukatuka oonkatu ngashiingeyi.
Okwa pula iiputudhilo yepangelo opo yi longele kumwe yo yi kwashilipaleke kutya elongo kombinga yiikumungu yomilalo olya tulwa mooskola.Ehangano lyoWorld Health Organisation (WHO) otali tengeneke kutya omakuthomo gomategelelo ge li poomiliyona 20 mokati momategelelo ge li 42 ngoka ga kuthwa mo, oga ningwa momapandanda inaga gamenwa, naanona yaakadhona oshowo aakiintu mboka ye li moomvula dhokumona uunona oye li moshiponga noonkondo. Momvula yo 2017 sho a popi pethimbo lyoshituthi shetyapulo lyEsiku lyAakiintu ndyoka lyuunganekwa koshiputudhilo shaUnam, Eileen Rakow gwombelewa yombudsman, okwa popi kutya eindiko lyaakiintu opo ya ninge omatokolo gawo kombinga yekuthemo lyomategelelo oshi li tashi yi pondje uuthemba womuntu.
Momvula yo 2018, Hahende Norman Tjombe okwa popi kutya oveta ndjoka yi li miilonga kombinga yekuthemo lyomategelelo otayi yi pondje uuthemba wuuntu waakiintu.
Dianne Hubbard gwoLegal Assistance Centre okwa lombwele oNamibian Sun omvula ya piti kutya ompango ndjoka tayi indike aakiintu opo ya kuthe mo omategelelo itayi yi moshipala aakiintu ya kuthe mo omategelelwa, ihe otayi hwahwameke owala ekuthemo lyomategelelo inali gamenwa.
JANA-MARI SMITH
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article