Aalithi yiimuna AaNamibia taya kanene moAngola
Epangelo lyaNamibia otali pula omiyalu dhaanafaalama AaNamibia mbyoka haya ka litha iimuna yawo moAngola, oshowo omwaalu gwiimuna yawo nomadhina gaalithi yiimuna yawo, konima yoolopota ndhoka tadhi holola kutya AaNamibia otaya kanene moshishiindalongo shoka.
Aalithi yiimuna yamwe po AaNamibia okwa lopotwa ya sile moAngola, noofamili dhawo oshowo omalelo gaNamibia inaga yakula oolopota dhopambelewa kombinga yekano lyawo.
Ominista yomakwatathano gopaigwana yaNamibia, Netumbo Nandi-Ndaitwah oye a holola uuyelele mboka pethimbo lyomutumba ngoka gwa ningwa naanafaalama AaNamibia mboka ye na iimuna yawo hayi napa meni lya Angola, omutumba ogwa ningilwa mOmundaungilo mOhangwena mEtitano lya piti, na ogwa kaliwa kaanafaalama omathele.
Okwa ningi omutumba ngoka oku lombwela aakuthimbinga kombinga yomauyelele ngoka a mono okuza komalelo ga Angola oshowo okuuva omaupyakadhi ngoka ya taalela.
AaNamibia oya kala nokulitha iimuna yawo mOshimholo moAngola okutameka omvula yo 2010, konima nkene yamwe po ya tidhwa mo moKavango East omolwa omalundilo guulithilo waaheli paveta.
Pahapu dhaNandi-Ndaitwah oya pitikwa owala okulitha iimuna yawo oshinano shookilometa 60 meni lya Angola ihe AaNamibia yamwe po otaya fala iimuna yawo oshinano shookilometa 400 meni lyoshilongo shoka.
“Katu na uupyakadhi tamu yi moAngola, ihe omukundu ngoka tu na oongoka kutya katu mu shi, tse katu shi woo omwaalu gwiimuna yeni. Ohamu yi naalithi yiimuna yeni moAngola, ngele oya sile moAngola ongiini mbela? Omwa kwashilipaleka ngiini kutya itamu ningi shoka sha li hashi ningilwa aaniilonga yomoofaalama kaakolonyeki. Ngele otamu ningi iinima yi li ngaaka, otayi ke mu pilukila po monkalamwenyo,” Nandi-Ndaitwah a popi.
“Epangelo olya hala okutseya kutya AaNamibia yangapi taya litha iimuna yawo moAngola, oye li peni, oolye aalithi yiimuna yawo na oye na iimuna iingapi. Ngele tamu kutha aantu ya ka lithe iimuna yeni moAngola, omwa pumbwa okulombwela oofamili dhawo nongele opwa holoka sha oofamili dhawo odha pumbwa okutseyithilwa.”
Ompumbwe yomandiki guundjolowele pomahala mpoka hapu lithile AaNamibia iimuna yawo, oyo unene uupyakadhi wa tumbula, ngele omulithi gwiimuna okwa gomboka.
Aanafaalama oya tseyithilwa kutya ope na oombelewa dhaakalelipo yaNamibia mOndjiva oshowo Menongue hoka taya vulu okukalopota omaupyakadhi gawo.
Nandi-Ndaitwah okwa popi kutya omalelo ga Angola otaga lopota kutya AaNamibia yamwe po aanafaalama otaya kutha ombinga meteyo lyooveta dhoshilongo shoka, ngaashi okwiikuthila evi, okulitha iimuna yawo okuya pondje yoshinano shoka ya pewa oshowo uukongo waaheli paveta.
“Uulithilo moAngola owa pitikwa owala omolwa ekwatathano lyopapolotika ndyoka li li pokati kiilongo mbika iyali. Ombili ndjoka yi li pokati kiilongo mbika inamu yi teya po nomaihumbato omawinayi, sho tamu litha iimuna yeni meni lya Angola,” Nandi-Ndaitwah a popi.
Minista okwa popi kutya nonando kape na omukanda gwashainwa, uulithilo mboka owa pitikwa meni lya Angola, kwiikwatelelwa kutya omilandu otadhi landulwa. Aanafaalama oya tegelelwa ya kale nombaapila okuza komalelo gopamuthigululwakalo gawo oshowo omukanda ngoka tagu pitika einyengo lyiimuna gwa za koDirectorate of Veterinary Services (DVS).
Mokati kaanambelewa mboka ya kala momutumba ngoka ongaashi ngoloneya gwaHangwena, Usko Nghaamwa, ookansela yomiikandjohogololo moshitopolwa shaHangwena, komanda gwopolisi moshitopolwa shaHangwena Komufala Shinedima Shindinge, omundohotola gwiimuna moshikandjo shonooli-uuninginino, Dr Kennedy Shoombe, omunambelewa poshitaafula shaAngola muuministeli womakwatathano gopaigwana, Eldo Kaiyamo oshowo aaleli yopamuthigululwakalo.
Aanafaalama oya popi kutya aakwashigwana yamwe ya Angola otaye ya ningile omatilitho, taya hindi aalithi yiimuna yawo nenge taya kwatako iimuna yawo nokupula iifuta.
Shoombe okwa pula aanafaalama ya kwashilipaeke kutya aluhe oya galulila iimuna yawo kegumbo, pethimbo lyiikonga yotuntila yiimuna opo ku vule okukondololwa omikithi dhiimuna, sho omalelo gaAngola ihaga tuntile iimuna. Okwe ya pula woo opo kaya kuthe ko uupapa komakutsi giimuna uuna taya fala iimuna yawo meni lya Angola.
Omundohotola Shoombe okwa popi kutya oya lopotelwa komalelo ga Angola kutya iimuna yimwepo mbyoka tayi falwa moshilongo shawo otayi si komikithi dhaashiwike na ohaya pula omalelo ngoka opo ga yambidhidhe okufala shoka tashi vulu okuza kiimuna mbyoka yi vule okuningilwa omakonaakono kutya oya si koshike.
Okwa pula woo aanafaalama ya yambidhidhe mwaashoka.
ILENI NANDJATO
Ominista yomakwatathano gopaigwana yaNamibia, Netumbo Nandi-Ndaitwah oye a holola uuyelele mboka pethimbo lyomutumba ngoka gwa ningwa naanafaalama AaNamibia mboka ye na iimuna yawo hayi napa meni lya Angola, omutumba ogwa ningilwa mOmundaungilo mOhangwena mEtitano lya piti, na ogwa kaliwa kaanafaalama omathele.
Okwa ningi omutumba ngoka oku lombwela aakuthimbinga kombinga yomauyelele ngoka a mono okuza komalelo ga Angola oshowo okuuva omaupyakadhi ngoka ya taalela.
AaNamibia oya kala nokulitha iimuna yawo mOshimholo moAngola okutameka omvula yo 2010, konima nkene yamwe po ya tidhwa mo moKavango East omolwa omalundilo guulithilo waaheli paveta.
Pahapu dhaNandi-Ndaitwah oya pitikwa owala okulitha iimuna yawo oshinano shookilometa 60 meni lya Angola ihe AaNamibia yamwe po otaya fala iimuna yawo oshinano shookilometa 400 meni lyoshilongo shoka.
“Katu na uupyakadhi tamu yi moAngola, ihe omukundu ngoka tu na oongoka kutya katu mu shi, tse katu shi woo omwaalu gwiimuna yeni. Ohamu yi naalithi yiimuna yeni moAngola, ngele oya sile moAngola ongiini mbela? Omwa kwashilipaleka ngiini kutya itamu ningi shoka sha li hashi ningilwa aaniilonga yomoofaalama kaakolonyeki. Ngele otamu ningi iinima yi li ngaaka, otayi ke mu pilukila po monkalamwenyo,” Nandi-Ndaitwah a popi.
“Epangelo olya hala okutseya kutya AaNamibia yangapi taya litha iimuna yawo moAngola, oye li peni, oolye aalithi yiimuna yawo na oye na iimuna iingapi. Ngele tamu kutha aantu ya ka lithe iimuna yeni moAngola, omwa pumbwa okulombwela oofamili dhawo nongele opwa holoka sha oofamili dhawo odha pumbwa okutseyithilwa.”
Ompumbwe yomandiki guundjolowele pomahala mpoka hapu lithile AaNamibia iimuna yawo, oyo unene uupyakadhi wa tumbula, ngele omulithi gwiimuna okwa gomboka.
Aanafaalama oya tseyithilwa kutya ope na oombelewa dhaakalelipo yaNamibia mOndjiva oshowo Menongue hoka taya vulu okukalopota omaupyakadhi gawo.
Nandi-Ndaitwah okwa popi kutya omalelo ga Angola otaga lopota kutya AaNamibia yamwe po aanafaalama otaya kutha ombinga meteyo lyooveta dhoshilongo shoka, ngaashi okwiikuthila evi, okulitha iimuna yawo okuya pondje yoshinano shoka ya pewa oshowo uukongo waaheli paveta.
“Uulithilo moAngola owa pitikwa owala omolwa ekwatathano lyopapolotika ndyoka li li pokati kiilongo mbika iyali. Ombili ndjoka yi li pokati kiilongo mbika inamu yi teya po nomaihumbato omawinayi, sho tamu litha iimuna yeni meni lya Angola,” Nandi-Ndaitwah a popi.
Minista okwa popi kutya nonando kape na omukanda gwashainwa, uulithilo mboka owa pitikwa meni lya Angola, kwiikwatelelwa kutya omilandu otadhi landulwa. Aanafaalama oya tegelelwa ya kale nombaapila okuza komalelo gopamuthigululwakalo gawo oshowo omukanda ngoka tagu pitika einyengo lyiimuna gwa za koDirectorate of Veterinary Services (DVS).
Mokati kaanambelewa mboka ya kala momutumba ngoka ongaashi ngoloneya gwaHangwena, Usko Nghaamwa, ookansela yomiikandjohogololo moshitopolwa shaHangwena, komanda gwopolisi moshitopolwa shaHangwena Komufala Shinedima Shindinge, omundohotola gwiimuna moshikandjo shonooli-uuninginino, Dr Kennedy Shoombe, omunambelewa poshitaafula shaAngola muuministeli womakwatathano gopaigwana, Eldo Kaiyamo oshowo aaleli yopamuthigululwakalo.
Aanafaalama oya popi kutya aakwashigwana yamwe ya Angola otaye ya ningile omatilitho, taya hindi aalithi yiimuna yawo nenge taya kwatako iimuna yawo nokupula iifuta.
Shoombe okwa pula aanafaalama ya kwashilipaeke kutya aluhe oya galulila iimuna yawo kegumbo, pethimbo lyiikonga yotuntila yiimuna opo ku vule okukondololwa omikithi dhiimuna, sho omalelo gaAngola ihaga tuntile iimuna. Okwe ya pula woo opo kaya kuthe ko uupapa komakutsi giimuna uuna taya fala iimuna yawo meni lya Angola.
Omundohotola Shoombe okwa popi kutya oya lopotelwa komalelo ga Angola kutya iimuna yimwepo mbyoka tayi falwa moshilongo shawo otayi si komikithi dhaashiwike na ohaya pula omalelo ngoka opo ga yambidhidhe okufala shoka tashi vulu okuza kiimuna mbyoka yi vule okuningilwa omakonaakono kutya oya si koshike.
Okwa pula woo aanafaalama ya yambidhidhe mwaashoka.
ILENI NANDJATO
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article