Aakwashigwana taya yambulwapo okupitila momahala ga gamenwa
Monena Namibia okwa gwedha komusholondondo gwe gwomahala ngoka ga gamenwa na ngashiingeyi okuna omahala ngoka geli 83, ga nuninwa okukondjitha oluhepo nokuyambulapo aakwashigwana.
Okutameka ohela Namibia ota kala e na omahala gaakwashigwana ga gamenwa ga thika po-83 moshilongo ashihe, sho komusholondondo gwomahala ngoka gwa gwedhwa ehala eti-83 moshitopolwa shaKavango West.
Ehala ndyoka epe otali ithanwa Maurus Nekauro Conservancy, tali adhika momudhingoloko gwaMusese moshitopolwa shoka.
Pahapu dhomupevi minista gwomidhongoloko, Tommy Nambahu, ehala ndyoka otali tseyithwa momushangwa gwopapangelo oshiwike shika kUuministeli wUuyuuki, ngaashi sha ziminwa kUuministeli wOmidhingoloko.
Etseyitho lyehala ndyoka o;ya ningitha oshilongo shikale shin a omahala ga gamenwa gaakwashigwana geli o-83.
Omahala gagamenwa gaakwashigwana ngoka ga shangithwa otaga gandja uuwanawa kaakwashigwana oyendji unene momikunda niitopolwa yomuushayi, pakugandja oompito dhiilonga, iiyemo, oopoloyeka dhopashigwana oshowo omauwanawa galwe.
Muule woomvula dha piti, iiyemo ya monika okuza momahala ngoka oya londo pombanda okuza petata lyomiliyona mo-1998 okuya poomiliyona 102 momvula yo-2015.
Okwa totwa oompito dhiilonga dha thika po-5116.
Olopota oya tsikile kutya moomiliyona 102, oshikondo shomidhingoloko osha mono oomiliyona 53.6, omanga aakwashigwana aakalimo momahala ngoka ya mono oomiliyona 46.8 okuza mondjambi, momatalelepo nuukongo omanga oshimaliwa shoomiliyona yimwe sha monika okuza miimeno niilonga yokomake.
Oomiliyona dha thika pu-8.9 odha topolelwa po aakwashigwana mboka yeli aakalimo yomomahala ngoka nokulongithwa mokuyambidhidha oopoloyeka dhaakwashigwa.
Nambahu okwa popi ngaaka pethimbo kwa patululwa omutumba gwoNorth East Conservancy Regional Chairperson Forum, ta popi kutya Namibia okwa mono esimano enene muuyuni omolwa oompangela dhe ndhoka dhokutotapo omahala ngoka ga nuninwa okukondjitha oluhepo mokati kaakwashigwana ye.
Okwa popi woo kombinga yomalunduluko omanene ngoka ga ningwa koopoloyeka ndhoka moshitopolwa ngashi Zambezi, Kavango East noKavango West, noopoloyeka ndhoka otadhi tsikile nokulundulula oonkalamwenyo dhakwashigwana.
Okwa popi kutya moshitopolwa shaZambezi oBamunu Conservancy oyeshi pondola okugandja olusheno komikunda ndhoka tadhi adhika popepi nehala ndyoka. Omahala gamwe ngaashi Sobbe, Wuparo, Sikunga, Mayuni noKwandu nago oga landula oshiholelwa shoka.
Nambahu okwa tsikile kutya oBamunu Conservancy oya landa woo embakumbaku ndyoka lya nuninwa okukwatha aakwashigwana muunamapya. Lusese Conservancy oya manitha etungo lyoskola nomuhandjo ngoka tagu ka kala naanona yaanaskola ya thika po-50 moLusese Combined School.
Omupevi minista okwa tsikile kutya oopoloyeka odhindji odha futile woo aanaskola momailongo gawo.
MoKavango East, oGeorge Mukoya Conservancy oya landele aakwashigwana iikombo opo ya vule okuninga uunafaalama. Oya gandja woo omeya gayela kaakwashigwana oshowo omeya gokutekela iikunino.
Mudumu Nyangana conservancy nayo okwa lopotwa woo ya gandja omeya gokunwa kaakwashigwana momudhingoloko gwawo.
Nambahu okwa popi kutya omahala ngoka itaga pingenepo opoloyeka dhopamudhigululwakalo ihe oga nuninwa okugandja oompito dhopaaliko kaakwashigwana.
Nambahu okwa pula aakwashigwana ya tsikile nokukwata nawa oopoloyeka momahala gawo ngoka nokuyambulapo woo omahala yo ya vule okutsikila nokumona omauwanawa ngoka moonkambadhala dhokukaleka kokule oluhepo nokuyambulapo oshilongo.
ELLANIE SMIT
Ehala ndyoka epe otali ithanwa Maurus Nekauro Conservancy, tali adhika momudhingoloko gwaMusese moshitopolwa shoka.
Pahapu dhomupevi minista gwomidhongoloko, Tommy Nambahu, ehala ndyoka otali tseyithwa momushangwa gwopapangelo oshiwike shika kUuministeli wUuyuuki, ngaashi sha ziminwa kUuministeli wOmidhingoloko.
Etseyitho lyehala ndyoka o;ya ningitha oshilongo shikale shin a omahala ga gamenwa gaakwashigwana geli o-83.
Omahala gagamenwa gaakwashigwana ngoka ga shangithwa otaga gandja uuwanawa kaakwashigwana oyendji unene momikunda niitopolwa yomuushayi, pakugandja oompito dhiilonga, iiyemo, oopoloyeka dhopashigwana oshowo omauwanawa galwe.
Muule woomvula dha piti, iiyemo ya monika okuza momahala ngoka oya londo pombanda okuza petata lyomiliyona mo-1998 okuya poomiliyona 102 momvula yo-2015.
Okwa totwa oompito dhiilonga dha thika po-5116.
Olopota oya tsikile kutya moomiliyona 102, oshikondo shomidhingoloko osha mono oomiliyona 53.6, omanga aakwashigwana aakalimo momahala ngoka ya mono oomiliyona 46.8 okuza mondjambi, momatalelepo nuukongo omanga oshimaliwa shoomiliyona yimwe sha monika okuza miimeno niilonga yokomake.
Oomiliyona dha thika pu-8.9 odha topolelwa po aakwashigwana mboka yeli aakalimo yomomahala ngoka nokulongithwa mokuyambidhidha oopoloyeka dhaakwashigwa.
Nambahu okwa popi ngaaka pethimbo kwa patululwa omutumba gwoNorth East Conservancy Regional Chairperson Forum, ta popi kutya Namibia okwa mono esimano enene muuyuni omolwa oompangela dhe ndhoka dhokutotapo omahala ngoka ga nuninwa okukondjitha oluhepo mokati kaakwashigwana ye.
Okwa popi woo kombinga yomalunduluko omanene ngoka ga ningwa koopoloyeka ndhoka moshitopolwa ngashi Zambezi, Kavango East noKavango West, noopoloyeka ndhoka otadhi tsikile nokulundulula oonkalamwenyo dhakwashigwana.
Okwa popi kutya moshitopolwa shaZambezi oBamunu Conservancy oyeshi pondola okugandja olusheno komikunda ndhoka tadhi adhika popepi nehala ndyoka. Omahala gamwe ngaashi Sobbe, Wuparo, Sikunga, Mayuni noKwandu nago oga landula oshiholelwa shoka.
Nambahu okwa tsikile kutya oBamunu Conservancy oya landa woo embakumbaku ndyoka lya nuninwa okukwatha aakwashigwana muunamapya. Lusese Conservancy oya manitha etungo lyoskola nomuhandjo ngoka tagu ka kala naanona yaanaskola ya thika po-50 moLusese Combined School.
Omupevi minista okwa tsikile kutya oopoloyeka odhindji odha futile woo aanaskola momailongo gawo.
MoKavango East, oGeorge Mukoya Conservancy oya landele aakwashigwana iikombo opo ya vule okuninga uunafaalama. Oya gandja woo omeya gayela kaakwashigwana oshowo omeya gokutekela iikunino.
Mudumu Nyangana conservancy nayo okwa lopotwa woo ya gandja omeya gokunwa kaakwashigwana momudhingoloko gwawo.
Nambahu okwa popi kutya omahala ngoka itaga pingenepo opoloyeka dhopamudhigululwakalo ihe oga nuninwa okugandja oompito dhopaaliko kaakwashigwana.
Nambahu okwa pula aakwashigwana ya tsikile nokukwata nawa oopoloyeka momahala gawo ngoka nokuyambulapo woo omahala yo ya vule okutsikila nokumona omauwanawa ngoka moonkambadhala dhokukaleka kokule oluhepo nokuyambulapo oshilongo.
ELLANIE SMIT
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article