Okubetsa: Okwiinyangela
• Oshigwana sha pikwa kokudhana
omashina nokokubetsa
Okangundu kaalumentu- oyendji yomuyo mboka ihaya longo– otaka monika ka tsa okanyoti pokastola kokubestela kuyele yele po10:00 moHakahana, aalumentu mbaka oya tegelela okastola ka patuluke. Aalumentu mbaka ohaya ihakana tango ya ye mokastola nokuya pomashina gokubestela omashona ngoka ge li po, shampa aaniilonga ye egulula po.
Okua kokulanda uutekete wokutala oonkambe tadhi tondoka okuya komashina gomajackpota, okudhana omashina okwa lunduluka noonkondo – okwa ninga haku endelele, kwondilo, nokwa nika oshiponga nayi oshoka otaku dhanenwa mpaka naampeyaka. Oshinyangadhalwa shoka sha li hashi ningwa molwomainyanyudho monena ohalikasha ohalikatoka aantu oya kalela uustola wokubestela, noyamwe nookuli ohaya lala puustola mboka.
Omakohitililokonakono ga ningwa koshifo shoNamibian Sun oga holola kutya okubesta huka kaku shi we kwaalumentu oyo ayeke. Aakiintu oyendji, unene yomoondoolopa, nayo ohaya monika olundji taya betse taya dhana Bingo (omanamba) peha lyokubesta kutya ospana yini yetanga tayi vene nonookoola ngapi.
Gumwe gwomuyo, omukulupe gwoomvula 85, okwa li meshina N$500 000 mokastola kokubetsa mOmbaye konima yoshiwike shimwe ngashingeyi. “Osho oshikando shotango tandi mono omuntu a lya eshina lyokubetsa iimaliwa oyindji,” omuntu gumwe ngoka a li po, osho a hokolola ngaaka.
‘Okubetsa okwo okunyangadhala’
Matthew Shikongo (22) ota ti okubetsa komalungula kutya ospana yini tayi vene nenge tayi dhengwa oko omukalo gumwe gwokwiinyangela nokuhupa. “Omuntu ota vulu okunyangadhangala pamikalo odhindji, nokubetaa oko omukalo gumwe,” okwa ti. “Ohatu kanitha oshindji esiku nesiku, sho tatu kambadhala tu tale ngele genongo taga fe gongombe.”
Popepi nuustola owundji wokubestela moKatutura, opwa napakana uumbapila owundji wundji – uuslepa mboka tau holola nkene aadhani oyendji mbaka inaa shi ya endela nawa. Uustola wokubestela ohau kala wu udha ndo pethimbo lyooliha oonene tadhi dhana muuyuni, naantu yamwe ohaya galuka ongula nokomatango, opo ya tale ngele taya sindana oshimaliwa oshindji.
Omudhani gwomashina ngoka inaa hala okutumbulwa kedhina okwe shi fatulula ngeyi: “Ngele inandi shi enditha nawa nena, ongula otashi vuika ndi ende omupadhi gwelago. Ohandi konakona nokusimonona nawa omaudhano noshowo aadhanitanga. Onda lile eshina ndika nale. Nolyo etompelo handi kala nokugaluka ndi dhane natango. Olye e shi wo? Pamwe otandi zi ko nokuyambapala koodola N$10.”
Okupikwa kokudhana omashina
Omuniilonga gwomokastola kokubetsela moRundu okwa koleke onkalo ndjika: “Ihatu kala nookastoma odhindji mokati koomwedhi momahuliloshiwike, ashike ohatu kala nadho odhindji pethimbo lyooliha tadhi dhana muuyuni noshowo pomasiku gomafudho. Aantu ohaya dhana sigo tatu pata. Yamwe ihaya kala noya hala tu pate.”
Okalaba moshilongo ashihe ohadhi talelwa po kaantu oyendji, nomomahuliloshiwike ohadhi kala dhu udha noonkondo. Ihe konima yomalamba taga ti koni koni mooklaba noyuungalo tau dhanwa mo okwa holama oshindji – okupikwa kokudhana omashina, uumbudhi nekanitho enene lyoshimaliwa nolyomaliko galwe.
Omudhani gwomashina e ga dhana ethimbo ele okwi ihempulula kutya okwa kanithila mo konyala oomiliona N$4 mokudhana omashina kwe - sha ningilwa moklaba ya tseyika nawa mOvenduka.
“Kehe siku oko handi yi. Momwedhi ohandi dhana eshina noshimaliwa konyala N$200 000. Oshimaliwa oshindji sho ka nda lile meshina lyomoklaba yoCountry Club oN$60 000. Oshimaliwa shoka shi ili kokule lela naashoka nda hepekela mo.”
Okwa dhimbulukwa kombinga yehokololo lyomuntu a lya N$40 0000 meshina omasiku gaali ga landulathana moklaba yi li pondingandinga yaVenduka, ihe okwa ti elago ndika ihali shi ko naanaa nonande wu kale ho dhana omashina konyala esiku kehe. “Omashina ihaga liwa kaantu oyendji. Osho ga longwa. Oklaba oyo hayi likola mo oshindji olundji,” okwa ti.
Okwa ti kutya okudhana omashina uuvu wa holama. “Ohatu kala tatu hepa twa mwenena omaudhigu getu. Ohatu holeke shi holeke woo. Kape na ngoka he shi zimine kutya okwa pikwa kushontumba nenge shongandi – oho ya mono owala ya kalela omashina kehe esiku.”
‘Ongundu yaadhani yomashina noyokubetsa otayi kokelele’
Omunawino miikwamadhiladhilo Shaun Whittaker okwa londodha oshigwana kutya okaheka kokubetsa nenge kokudhana omashina noshowo nkene oshipuupuu okushi ninga osho tashi etele aantu oyendji ya pikwe kokudhana omashina nokokubetsa —unene aagundjuka.
“Osha fa owala to dhana uudhano waNdi lya ko. Ku li ko —enyanyu, ondjambi, eindululo. Ashike uudhano mbuka owa nika oshiponga,” okwa ti. “Ohau yono po omakwatathano gaantu, iimaliwa nohawu piyaganeka omuntu momadhiladhilo.”
Whittaker okwa gwedha po aantu yamwe ohaya dhana omashina opo ya dhimbwe omaudhigu gawo. “Aantu ohayi iyitaalitha yoyene kutya otaya vulu okumeneka ko kontanda yaandja Mvula shampa ya dhana omashina. Ndyono eitaalo lya puka nolya nika oshiponga noonkondo. Aantu oyendi ohaya lika po komashina olundji nokukala oonyala mothingo.”
Okwa ti kutya okukala huka kwomuntu ta lika po olundji lundji komashina ohaku etele omuntu embandapalo, oshizimbi nopomathimbohamwe a kwatwe komadhiladhilo gokwiikutha omwenyo. “Aadhani yomashina yamwe ohayi ki iyadha ya ningina moondjo (ye na oongunga). Yamwe ohaya longo opo ya ka tsikile nokudhana omashina.”
Uudhigu wa taalela oshilongo ashihe
Omupevi minista gwomaudhano Dino Ballotti okwi indile aantu ya dhane omashina taya yeleke. “Kungame mwene, kandi wete pe na epuko okubetaa kutya ospana yini tayi vene. Onda dhanene lutatu niikando ayihe mbika itatu inandi shi enditha nawa – onkene onde shi fulile okalambo,” okwa ti.
“Ashike ngele aagundjuka oya pikwa nayi komashina, oya pumbwa okukwathwa. Inatu pumbwa okwe etha okubeta ku ye ponkatu mpoka taku lundulula thiluthilu onkalamwenyo yomuntu.”
Mayola gwaLiindili Phil Balhao okwa tumbula ngeyi woo: “Aalindili yamwe ohaya dhana omashina etaya pu po thiluthilu, nohashi dhigupaleke onkalamwenyo yawo noyaakwanezimo yawo. Omahangano gokubetsa nooklaba nadhi tule miilonga iinyangadhalwa yokukwatha oshigwana shoka hashi dhana omashina nokubesta etaya yambapala.”
Okwi indile omahangano ngaka ga kwathe oshikondo shelongo noshonkalonawa. “Otwa pumbwa okulongitha omukalo gu li muuwanawa waayehe – aanangeshefa naamboka ye na omaudhigu ge etwa kokudhana omashina.”
Aanangeshefa ya mwena owala
Nonande oonkambadhala dhokukwatathana nooyene yooklaba noyomahangano gokubetsa odha ningwa, oya tindi okutya ko sha kombinga yaagundjuka mboka ya pikwa kokudhana omashina gawo.
Oshinima shoka inashi yela natango sigo oompaka, sho nonande eliko lyoshilongo tali ende tali shongola, etimaumbwile lyokumona oshimaliwa shomeendelelo otali yulu aantu oyendjiyendji momwigo gokubetsa ishewe lumwe lwahugunina.
Okua kokulanda uutekete wokutala oonkambe tadhi tondoka okuya komashina gomajackpota, okudhana omashina okwa lunduluka noonkondo – okwa ninga haku endelele, kwondilo, nokwa nika oshiponga nayi oshoka otaku dhanenwa mpaka naampeyaka. Oshinyangadhalwa shoka sha li hashi ningwa molwomainyanyudho monena ohalikasha ohalikatoka aantu oya kalela uustola wokubestela, noyamwe nookuli ohaya lala puustola mboka.
Omakohitililokonakono ga ningwa koshifo shoNamibian Sun oga holola kutya okubesta huka kaku shi we kwaalumentu oyo ayeke. Aakiintu oyendji, unene yomoondoolopa, nayo ohaya monika olundji taya betse taya dhana Bingo (omanamba) peha lyokubesta kutya ospana yini yetanga tayi vene nonookoola ngapi.
Gumwe gwomuyo, omukulupe gwoomvula 85, okwa li meshina N$500 000 mokastola kokubetsa mOmbaye konima yoshiwike shimwe ngashingeyi. “Osho oshikando shotango tandi mono omuntu a lya eshina lyokubetsa iimaliwa oyindji,” omuntu gumwe ngoka a li po, osho a hokolola ngaaka.
‘Okubetsa okwo okunyangadhala’
Matthew Shikongo (22) ota ti okubetsa komalungula kutya ospana yini tayi vene nenge tayi dhengwa oko omukalo gumwe gwokwiinyangela nokuhupa. “Omuntu ota vulu okunyangadhangala pamikalo odhindji, nokubetaa oko omukalo gumwe,” okwa ti. “Ohatu kanitha oshindji esiku nesiku, sho tatu kambadhala tu tale ngele genongo taga fe gongombe.”
Popepi nuustola owundji wokubestela moKatutura, opwa napakana uumbapila owundji wundji – uuslepa mboka tau holola nkene aadhani oyendji mbaka inaa shi ya endela nawa. Uustola wokubestela ohau kala wu udha ndo pethimbo lyooliha oonene tadhi dhana muuyuni, naantu yamwe ohaya galuka ongula nokomatango, opo ya tale ngele taya sindana oshimaliwa oshindji.
Omudhani gwomashina ngoka inaa hala okutumbulwa kedhina okwe shi fatulula ngeyi: “Ngele inandi shi enditha nawa nena, ongula otashi vuika ndi ende omupadhi gwelago. Ohandi konakona nokusimonona nawa omaudhano noshowo aadhanitanga. Onda lile eshina ndika nale. Nolyo etompelo handi kala nokugaluka ndi dhane natango. Olye e shi wo? Pamwe otandi zi ko nokuyambapala koodola N$10.”
Okupikwa kokudhana omashina
Omuniilonga gwomokastola kokubetsela moRundu okwa koleke onkalo ndjika: “Ihatu kala nookastoma odhindji mokati koomwedhi momahuliloshiwike, ashike ohatu kala nadho odhindji pethimbo lyooliha tadhi dhana muuyuni noshowo pomasiku gomafudho. Aantu ohaya dhana sigo tatu pata. Yamwe ihaya kala noya hala tu pate.”
Okalaba moshilongo ashihe ohadhi talelwa po kaantu oyendji, nomomahuliloshiwike ohadhi kala dhu udha noonkondo. Ihe konima yomalamba taga ti koni koni mooklaba noyuungalo tau dhanwa mo okwa holama oshindji – okupikwa kokudhana omashina, uumbudhi nekanitho enene lyoshimaliwa nolyomaliko galwe.
Omudhani gwomashina e ga dhana ethimbo ele okwi ihempulula kutya okwa kanithila mo konyala oomiliona N$4 mokudhana omashina kwe - sha ningilwa moklaba ya tseyika nawa mOvenduka.
“Kehe siku oko handi yi. Momwedhi ohandi dhana eshina noshimaliwa konyala N$200 000. Oshimaliwa oshindji sho ka nda lile meshina lyomoklaba yoCountry Club oN$60 000. Oshimaliwa shoka shi ili kokule lela naashoka nda hepekela mo.”
Okwa dhimbulukwa kombinga yehokololo lyomuntu a lya N$40 0000 meshina omasiku gaali ga landulathana moklaba yi li pondingandinga yaVenduka, ihe okwa ti elago ndika ihali shi ko naanaa nonande wu kale ho dhana omashina konyala esiku kehe. “Omashina ihaga liwa kaantu oyendji. Osho ga longwa. Oklaba oyo hayi likola mo oshindji olundji,” okwa ti.
Okwa ti kutya okudhana omashina uuvu wa holama. “Ohatu kala tatu hepa twa mwenena omaudhigu getu. Ohatu holeke shi holeke woo. Kape na ngoka he shi zimine kutya okwa pikwa kushontumba nenge shongandi – oho ya mono owala ya kalela omashina kehe esiku.”
‘Ongundu yaadhani yomashina noyokubetsa otayi kokelele’
Omunawino miikwamadhiladhilo Shaun Whittaker okwa londodha oshigwana kutya okaheka kokubetsa nenge kokudhana omashina noshowo nkene oshipuupuu okushi ninga osho tashi etele aantu oyendji ya pikwe kokudhana omashina nokokubetsa —unene aagundjuka.
“Osha fa owala to dhana uudhano waNdi lya ko. Ku li ko —enyanyu, ondjambi, eindululo. Ashike uudhano mbuka owa nika oshiponga,” okwa ti. “Ohau yono po omakwatathano gaantu, iimaliwa nohawu piyaganeka omuntu momadhiladhilo.”
Whittaker okwa gwedha po aantu yamwe ohaya dhana omashina opo ya dhimbwe omaudhigu gawo. “Aantu ohayi iyitaalitha yoyene kutya otaya vulu okumeneka ko kontanda yaandja Mvula shampa ya dhana omashina. Ndyono eitaalo lya puka nolya nika oshiponga noonkondo. Aantu oyendi ohaya lika po komashina olundji nokukala oonyala mothingo.”
Okwa ti kutya okukala huka kwomuntu ta lika po olundji lundji komashina ohaku etele omuntu embandapalo, oshizimbi nopomathimbohamwe a kwatwe komadhiladhilo gokwiikutha omwenyo. “Aadhani yomashina yamwe ohayi ki iyadha ya ningina moondjo (ye na oongunga). Yamwe ohaya longo opo ya ka tsikile nokudhana omashina.”
Uudhigu wa taalela oshilongo ashihe
Omupevi minista gwomaudhano Dino Ballotti okwi indile aantu ya dhane omashina taya yeleke. “Kungame mwene, kandi wete pe na epuko okubetaa kutya ospana yini tayi vene. Onda dhanene lutatu niikando ayihe mbika itatu inandi shi enditha nawa – onkene onde shi fulile okalambo,” okwa ti.
“Ashike ngele aagundjuka oya pikwa nayi komashina, oya pumbwa okukwathwa. Inatu pumbwa okwe etha okubeta ku ye ponkatu mpoka taku lundulula thiluthilu onkalamwenyo yomuntu.”
Mayola gwaLiindili Phil Balhao okwa tumbula ngeyi woo: “Aalindili yamwe ohaya dhana omashina etaya pu po thiluthilu, nohashi dhigupaleke onkalamwenyo yawo noyaakwanezimo yawo. Omahangano gokubetsa nooklaba nadhi tule miilonga iinyangadhalwa yokukwatha oshigwana shoka hashi dhana omashina nokubesta etaya yambapala.”
Okwi indile omahangano ngaka ga kwathe oshikondo shelongo noshonkalonawa. “Otwa pumbwa okulongitha omukalo gu li muuwanawa waayehe – aanangeshefa naamboka ye na omaudhigu ge etwa kokudhana omashina.”
Aanangeshefa ya mwena owala
Nonande oonkambadhala dhokukwatathana nooyene yooklaba noyomahangano gokubetsa odha ningwa, oya tindi okutya ko sha kombinga yaagundjuka mboka ya pikwa kokudhana omashina gawo.
Oshinima shoka inashi yela natango sigo oompaka, sho nonande eliko lyoshilongo tali ende tali shongola, etimaumbwile lyokumona oshimaliwa shomeendelelo otali yulu aantu oyendjiyendji momwigo gokubetsa ishewe lumwe lwahugunina.
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article