• Home
  • EDUCATION
  • Onkalo ombwinayi yokwaa niilonga kwaalongi moNamibia

Onkalo ombwinayi yokwaa niilonga kwaalongi moNamibia

Omaindilo ku ngambekwe omataambo
Aalongi aape eyovi nomathele gatano otaya wayimine aalongi yalwe omayovi gahetatu ye na nale oonzapo dhi li mookofa.
Kenya Kambowe
Aalongi ya konda omayovi gahetatu otaku hokololwa yaa na iilonga hela ya pitile okuza mo2017 sigo 2023, ashike onkalo otayi ka nayipala.

Shika osha landula aalongi ya gwedhwa po eyovi nomathele gatano mboka ya piti moshiputudhilo shaUnam miitayi yokOnooli nokUumbangalantuzilo ya wayimine aakulu yawo mokwaa na iilonga miiwike ya piti.

Onkalo oya nayipala nope na omaipulo ogendji kutya okukala omulongi pethimbo ndika okwa pumbwa wu kale wu shi ‘oohashikeshalye’ nenge wu longe iilonga yuulingilingi ngaashi okufuta oombumbo opo wu mone opoosa.

Mumvogu, uuministeli welongo owa kutu aalongi 740, omanga oopoosa dha gwedha po omathele gaheyali nomilongo ntano otadhi ka pitithwa nuumvo.

Koshitayi shaRundu, aalongwalongi omathele gatano nayahamano oya zala oohalate pomasiku mpaka, omanga aailongi ya gwedhwa po omathele gatatu nomilongo ndatu nayaali oya pewa oonzapo dhawo koKatima Mulilo. Iitayi yaUnam yokOnooli, aalongi ayehe kumwe omathele gahamano nomilongo hamano nayatatu oya yi mongundu yaa mboka yaa na iilonga.

Omwaalu nguka inagu kwatelwa mo mboka ya piti kiiputudhilo yilwe nokookolidji dha konda omulongo nantano moshilongo ndhoka hadhi dheula aalongwalongi.

Ethigathano lya kindja

Iiputudhilo oyindji oyi na iituthi-pito lwaali momumvo.

Aakongi yiilonga ohaa longitha iimaliwa oyindji moolefa nokukonga omalukalwa sho taa taakana oshilongo mokuholoka komapulapulo gekongo lyiilonga mbyoka ihayi monika.

Aalongi aape oye li methigathano lya kindja naanaskola pamwe nayo noshowo ongundu onene yAanamibia yaa na iilonga ya kala ethimbo nuule tayi kongo iilonga.

Otaku hokololwa aakuluntuskola yamwe niilyo yuungundu womapulapulo olundji ohaa futwa oombumbo kaakongi yiilonga ya lopa mepingathano niilonga mbyoka.

Amushanga omukuluntu Sanet Steenkamp okwa koleke kutya uuministeli welongo owa ningi omakonokonooomasiku ngaka komahokololo goombumbo moshitopolwa shaZambezi.

Okwa gwedha po kutya kakele komifofodholo, uumbangi wokukoleka omahokololo inau etwa poshitaafula.

Okwiikolela komauvauvila otashi ti uuministeli otau ka longitha iimaliwa oyindji mokuninga omakonakona, okwa gwedha po.

‘Itatu ongaonga’

“Kombinga yomahokololo goombumbo, otwa yakula omakemo okuza koshitopolwa shaZambezi nokukonakona, ihe kape na omuntu e ya kutse e tu pe uumbangi washa,” Steenkamp a ti.

“Ohatu londodhwa koowaalye pa-emaila nuuna twe shi landula. Ohatu longitha iimaliwa oyindji momakonakono, ihe olundji ihapu kala uumbangi washa,” okwa ti.

Okwa zimine kutya eipulo omo li li shili moshigwana kutya kapu na opoosa dhuulongi, ta gwedha po kutya eipulo ndika olya pumbwa okuyamukulwa.

“Onda hala wo okutumbula ngeyi: ngele owu li meithano lyuulongi nenge miilonga yepangelo kehe, natu longe noshili. Ngele opu na omukuluntuskola nenge oshilyo shokangundu komapulapulo itashi longo pauyuuki nokwiiyutha komalandulathano ga tulwa po nowu na uumbangi musho, itatu yawala okuya manga po.

“Osha yela muuministeli otu li meithano lya simana noshinima inatu hala aantu taa taamba oombumbo,” Steenkamp okwa ti.

Ye na omukumo

Mo26 Apilili, konyala aalongi omathele gaheyali oya pewa oonzapo dhawo moshituthipito moUnam mOngwediva.

Aapiti oyendji mboka inaa hala okupopiwa komadhina oya holola oye na omukumo notaa tsikile nokukonga iilonga tayi ka pitithwa.

“Otwa tseya onkalo yokwaa na iilonga moshikondo shelongo nomanga tatu ilongo; kakele, omuntu owa pumbwa okukala nomukumo noku shi ethela momake gaKalunga. Ngele uulongi eithano lyandje, otandi tsikile nokukambadhalsigo nda sindana,” omupiti a ti.

Namibian Sun okwa pula ngoloneya goshitopolwa shaMusati Erginus Endjala omaiuvo ge kombinga yiilonga yuulongi yaa po.

Shi ikolela ku ye, Namibia okwa adha onkatu yopehulilo mokudheula aalongwalongi nongashingeyi Aanamibia naa ilongele omaithano ga pumbiwa noonkondo.

“Omaithano gamwe ogu udha nale ndo, oshiholelwa uulongi. Ondi wete otwa adha onkatu yokehulilo. [Ngiika] Natu ya dheulule miilonga iipe mbyoka tayi popi omadhiladhilo omape, ngaashi iikwankondo ya yela (green hydrogen) omahooli nomuku. Hoka oko na ku taalele omeho getu ngashingeyi.

“Otu na iiputudhilo oyindji tayi dheula aalongwalongi nongashingeyi otatu nyengwa okuya kuta [aalongwantu]. Ngiika otwa pumbwa okufudha po manga moku taamba aailongi,” okwa ti.

[email protected]

Comments

Namibian Sun 2024-05-19

No comments have been left on this article

Please login to leave a comment

Premier League: Sheffield United 0 vs 3 Tottenham Hotspur | Crystal Palace 5 vs 0 Aston Villa | Brentford 2 vs 4 Newcastle | Brighton 0 vs 2 Manchester United | Liverpool 2 vs 0 Wolves | Burnley 1 vs 2 Nottingham Forest | Luton Town 2 vs 4 Fulham | Manchester City 3 vs 1 West Ham | Arsenal 2 vs 1 Everton | Chelsea 2 vs 1 Bournemouth LaLiga: Barcelona 3 vs 0 Rayo Vallecano | Cadiz 0 vs 0 Las Palmas | Granada 1 vs 2 Celta Vigo | Mallorca 2 vs 2 Almería | Atletico Madrid 1 vs 4 Osasuna | Villarreal 4 vs 4 Real Madrid | Valencia 1 vs 3 Girona | Real Betis 0 vs 2 Real Sociedad | Athletic Club 2 vs 0 Sevilla | Deportivo Alaves 1 vs 0 Getafe | Real Sociedad 1 vs 0 Valencia | Almería 0 vs 2 Barcelona | Las Palmas 2 vs 2 Real Betis SerieA: Inter Milan 1 vs 1 SS Lazio | Udinese 1 vs 1 Empoli | Monza 0 vs 1 Frosinone | Sassuolo 0 vs 2 Cagliari | Torino 3 vs 1 AC Milan | Lecce 0 vs 2 Atalanta | Fiorentina 2 vs 2 Napoli European Championships Qualifying: Southampton 3 vs 1 West Bromwich Albion | Leeds United 4 vs 0 Norwich City English Championship: Southampton 3 vs 1 West Bromwich Albion | Leeds United 4 vs 0 Norwich City F1: Emilia Romagna GP First:Max Verstappen Red Bull 01:25:25 Second:Lando Norris McLaren + 00:00:00.725 Third:Charles Leclerc Ferrari + 00:00:07.916 Katima Mulilo: 11° | 31° Rundu: 9° | 30° Eenhana: 11° | 31° Oshakati: 12° | 31° Ruacana: 12° | 31° Tsumeb: 13° | 29° Otjiwarongo: 12° | 27° Omaruru: 14° | 29° Windhoek: 12° | 26° Gobabis: 13° | 27° Henties Bay: 20° | 36° Wind speed: 27km/h, Wind direction: E, Low tide: 07:06, High tide: 13:28, Low Tide: 19:06, High tide: 01:31 Swakopmund: 20° | 26° Wind speed: 25km/h, Wind direction: S, Low tide: 07:04, High tide: 13:26, Low Tide: 19:04, High tide: 01:29 Walvis Bay: 22° | 33° Wind speed: 25km/h, Wind direction: SE, Low tide: 07:04, High tide: 13:25, Low Tide: 19:04, High tide: 01:28 Rehoboth: 12° | 27° Mariental: 15° | 29° Keetmanshoop: 18° | 30° Aranos: 15° | 29° Lüderitz: 16° | 35° Ariamsvlei: 18° | 32° Oranjemund: 13° | 33° Luanda: 24° | 26° Gaborone: 14° | 27° Lubumbashi: 11° | 26° Mbabane: 12° | 25° Maseru: 8° | 24° Antananarivo: 15° | 22° Lilongwe: 13° | 26° Maputo: 20° | 27° Windhoek: 12° | 26° Cape Town: 14° | 21° Durban: 17° | 28° Johannesburg: 15° | 24° Dar es Salaam: 24° | 32° Lusaka: 13° | 25° Harare: 12° | 26° Currency: GBP to NAD 23.01 | EUR to NAD 19.73 | CNY to NAD 2.51 | USD to NAD 18.15 | DZD to NAD 0.13 | AOA to NAD 0.02 | BWP to NAD 1.3 | EGP to NAD 0.38 | KES to NAD 0.14 | NGN to NAD 0.01 | ZMW to NAD 0.7 | ZWL to NAD 0.04 | BRL to NAD 3.55 | RUB to NAD 0.2 | INR to NAD 0.22 | USD to DZD 134.35 | USD to AOA 847.42 | USD to BWP 13.49 | USD to EGP 46.86 | USD to KES 130.48 | USD to NGN 1467 | USD to ZAR 18.15 | USD to ZMW 25.45 | USD to ZWL 321 | Stock Exchange: JSE All Share Index 79530.63 Up +0.03% | Namibian Stock Exchange (NSX) Overall Index 1754.58 Up +0.81% | Casablanca Stock Exchange (CSE) MASI 13426.13 Up +0.11% | Egyptian Exchange (EGX) 30 Index 26142.84 Up +3.27% | Botswana Stock Exchange (BSE) DCI 9151.06 Same 0 | NSX: MTC 7.75 SAME | Anirep 8.99 SAME | Capricorn Investment group 17.34 SAME | FirstRand Namibia Ltd 49 DOWN 0.50% | Letshego Holdings (Namibia) Ltd 4.1 UP 2.50% | Namibia Asset Management Ltd 0.7 SAME | Namibia Breweries Ltd 31.49 UP 0.03% | Nictus Holdings - Nam 2.22 SAME | Oryx Properties Ltd 12.1 UP 1.70% | Paratus Namibia Holdings 11.99 SAME | SBN Holdings 8.45 SAME | Trustco Group Holdings Ltd 0.48 SAME | B2Gold Corporation 47.34 DOWN 1.50% | Local Index closed 677.62 UP 0.12% | Overall Index closed 1534.6 DOWN 0.05% | Osino Resources Corp 19.47 DOWN 2.41% | Commodities: Gold US$ 2 414.72/OZ UP +1.55% | Copper US$ 5.04/lb UP +4.12% | Zinc US$ 3 059.30/T UP 0.11% | Brent Crude Oil US$ 84.28/BBP UP +0.60% | Platinum US$ 1 084.88/OZ UP +2.19% Sport results: Premier League: Sheffield United 0 vs 3 Tottenham Hotspur | Crystal Palace 5 vs 0 Aston Villa | Brentford 2 vs 4 Newcastle | Brighton 0 vs 2 Manchester United | Liverpool 2 vs 0 Wolves | Burnley 1 vs 2 Nottingham Forest | Luton Town 2 vs 4 Fulham | Manchester City 3 vs 1 West Ham | Arsenal 2 vs 1 Everton | Chelsea 2 vs 1 Bournemouth LaLiga: Barcelona 3 vs 0 Rayo Vallecano | Cadiz 0 vs 0 Las Palmas | Granada 1 vs 2 Celta Vigo | Mallorca 2 vs 2 Almería | Atletico Madrid 1 vs 4 Osasuna | Villarreal 4 vs 4 Real Madrid | Valencia 1 vs 3 Girona | Real Betis 0 vs 2 Real Sociedad | Athletic Club 2 vs 0 Sevilla | Deportivo Alaves 1 vs 0 Getafe | Real Sociedad 1 vs 0 Valencia | Almería 0 vs 2 Barcelona | Las Palmas 2 vs 2 Real Betis SerieA: Inter Milan 1 vs 1 SS Lazio | Udinese 1 vs 1 Empoli | Monza 0 vs 1 Frosinone | Sassuolo 0 vs 2 Cagliari | Torino 3 vs 1 AC Milan | Lecce 0 vs 2 Atalanta | Fiorentina 2 vs 2 Napoli European Championships Qualifying: Southampton 3 vs 1 West Bromwich Albion | Leeds United 4 vs 0 Norwich City English Championship: Southampton 3 vs 1 West Bromwich Albion | Leeds United 4 vs 0 Norwich City F1: Emilia Romagna GP First:Max Verstappen Red Bull 01:25:25 Second:Lando Norris McLaren + 00:00:00.725 Third:Charles Leclerc Ferrari + 00:00:07.916 Weather: Katima Mulilo: 11° | 31° Rundu: 9° | 30° Eenhana: 11° | 31° Oshakati: 12° | 31° Ruacana: 12° | 31° Tsumeb: 13° | 29° Otjiwarongo: 12° | 27° Omaruru: 14° | 29° Windhoek: 12° | 26° Gobabis: 13° | 27° Henties Bay: 20° | 36° Wind speed: 27km/h, Wind direction: E, Low tide: 07:06, High tide: 13:28, Low Tide: 19:06, High tide: 01:31 Swakopmund: 20° | 26° Wind speed: 25km/h, Wind direction: S, Low tide: 07:04, High tide: 13:26, Low Tide: 19:04, High tide: 01:29 Walvis Bay: 22° | 33° Wind speed: 25km/h, Wind direction: SE, Low tide: 07:04, High tide: 13:25, Low Tide: 19:04, High tide: 01:28 Rehoboth: 12° | 27° Mariental: 15° | 29° Keetmanshoop: 18° | 30° Aranos: 15° | 29° Lüderitz: 16° | 35° Ariamsvlei: 18° | 32° Oranjemund: 13° | 33° Luanda: 24° | 26° Gaborone: 14° | 27° Lubumbashi: 11° | 26° Mbabane: 12° | 25° Maseru: 8° | 24° Antananarivo: 15° | 22° Lilongwe: 13° | 26° Maputo: 20° | 27° Windhoek: 12° | 26° Cape Town: 14° | 21° Durban: 17° | 28° Johannesburg: 15° | 24° Dar es Salaam: 24° | 32° Lusaka: 13° | 25° Harare: 12° | 26° Economic Indicators: Currency: GBP to NAD 23.01 | EUR to NAD 19.73 | CNY to NAD 2.51 | USD to NAD 18.15 | DZD to NAD 0.13 | AOA to NAD 0.02 | BWP to NAD 1.3 | EGP to NAD 0.38 | KES to NAD 0.14 | NGN to NAD 0.01 | ZMW to NAD 0.7 | ZWL to NAD 0.04 | BRL to NAD 3.55 | RUB to NAD 0.2 | INR to NAD 0.22 | USD to DZD 134.35 | USD to AOA 847.42 | USD to BWP 13.49 | USD to EGP 46.86 | USD to KES 130.48 | USD to NGN 1467 | USD to ZAR 18.15 | USD to ZMW 25.45 | USD to ZWL 321 | Stock Exchange: JSE All Share Index 79530.63 Up +0.03% | Namibian Stock Exchange (NSX) Overall Index 1754.58 Up +0.81% | Casablanca Stock Exchange (CSE) MASI 13426.13 Up +0.11% | Egyptian Exchange (EGX) 30 Index 26142.84 Up +3.27% | Botswana Stock Exchange (BSE) DCI 9151.06 Same 0 | NSX: MTC 7.75 SAME | Anirep 8.99 SAME | Capricorn Investment group 17.34 SAME | FirstRand Namibia Ltd 49 DOWN 0.50% | Letshego Holdings (Namibia) Ltd 4.1 UP 2.50% | Namibia Asset Management Ltd 0.7 SAME | Namibia Breweries Ltd 31.49 UP 0.03% | Nictus Holdings - Nam 2.22 SAME | Oryx Properties Ltd 12.1 UP 1.70% | Paratus Namibia Holdings 11.99 SAME | SBN Holdings 8.45 SAME | Trustco Group Holdings Ltd 0.48 SAME | B2Gold Corporation 47.34 DOWN 1.50% | Local Index closed 677.62 UP 0.12% | Overall Index closed 1534.6 DOWN 0.05% | Osino Resources Corp 19.47 DOWN 2.41% | Commodities: Gold US$ 2 414.72/OZ UP +1.55% | Copper US$ 5.04/lb UP +4.12% | Zinc US$ 3 059.30/T UP 0.11% | Brent Crude Oil US$ 84.28/BBP UP +0.60% | Platinum US$ 1 084.88/OZ UP +2.19%