• Home
  • AFRICA
  • Omidhimba dhimwe odha kala mokila oomvula noomvula

Omidhimba dhimwe odha kala mokila oomvula noomvula

Aakwanezimo ya gandja epitikilo oshipangelo shi fumvike aaholike yawo
Oshipangelo shEpangelo shaShakati osho shi na omwaalu gu li pombanda gwomidhimba dhuuhanona mboka wa valwa wa sa 124 noshowo omidhimba dhaakuluntu (9) mboka inaya ilwa mo mookila dhiipangelo yepangelo opo ya ka fumvikwe kaakwanezimo
Nikanor Nangolo
Omidhimba dha konda 30 dhaakuluntu inaadhi ilwa mo mokila kaakwanezimo noshowo dhuuhanona (200) mboka wa valwa wa sa, odhi li natango mookila dhiipangelo yepangelo, dha tega dhi ka fumvikwe nesimaneko, ashike koonakusa mbaka oyendji, itaya ka fumvikwa nesimaneko.

Omafumviko ngaaka uuna taga ningwa, omolwelongelokumwe lyaapolisi noohandimwe Aasamaria aanamutimahenda peha lyoshigwana ashihe tashi yambidhidhathana muudhigu.

Omidhimba dhimwe odha kala mokila oomwedhi ngele hamvula namvula. Omolwuuhanona owundji tau valwa wa sa noshowo aakwanezimo yamwe mboka taya nana nondatu noya nyengwa okufumvika aaholike yawo, aanambelewa moshikondo shuundjolowele otaya ti ookila odhu udha noonkondo, nonkalo otayi nayipalekwa kokumwena owala nokwaa tokola komalelo goondoolopa dhimwe.

Shi ikolela komupopiliko gwuuministeli wuundjolowele Walters Kamaya, mokila yOshipangelo shaWindhoek Central omu na ngashingeyi omidhimba hetatu dhaakuluntu inaadhi ilwa mo kaakwawo noshowo omidhimba dhuuhanona 45 mboka wa valwa wa sa noshipangelo otashi longekidha opo ya ka pewe egumbo lyawo lyahugunina.

Ope na woo poompito mpoka aakwanezimo ya gandja epitikilo oshipangelo shi fumvike aaholike yawo omolwashoka otaya nana nondatu nenge molwomatompelo gi ili nogi ili.

Omidhimba dhuuhanona 42 mboka wa valwa wa sa, odhi li natango mokila yoshipangelo shepangelo shaSwakopmund– omwaalu nguka inagu lunduluka, ogu li ngaashi gwa li mumvogu.

“Ngele aakwanezimo inaya tongolola omudhimba gwomuholike gwawo nenge ye gu ile mo konima yomasiku 14, ohagu talika ko kutya ogwa kala mo mokila,” Kamaya a yelithile oshikundaneki shoNamibian Sun. “Oshikondo shomakwatathano moshipangelo ohashi nothelwa ko, nohashi kwatathana niikundaneki yi andjaganeke onkundana yeso mokukonga aapambele yanakusa. Ngele oonkambadhala ndhono odha ponyo, oshipangelo ohashi tameke nomalongekidho gefumviko nenge gefikopo lyoonakusa mbaka.”



Uudhigu wa kindja

KOnooli, Oshipangelo shEpangelo shaShakati mOshitopolwa shaShana osho shi na omwaalu gu li pombanda gwomidhimba dhuuhanona mboka wa valwa wa sa – 124 – mokila omu na woo omidhimba dhaakuluntu mboka inaa ya ilwa kaakwawo (Aanamibia yahamano nAangola yatatu). Mookila dhiipangelo yEpangelo moshitopolwa shaMusati omu na omidhimba dhaakuluntu ntano ndhoka inaadhi ilwa mo natango, oonakusa mbaka ayehe Aangola, natango omu na omidhimba dhuuhanona mboka wa valwa wa sa wu li 16 (uuhanona Uunamibia 12 nuuhanona Uuangola 4).

Omukuluntuwiliki gwuundjolowele moshitopolwa shaMusati Alfons Amoomo okwa koleke kutya omalandulathano agehe gokufumvika oonakusa mboka inaya ilwa mo mokila, oga landulwa neindilo olya ningwa nolya tumwa koombelewa opo ku talike ngele efumviko tali ningwa mokakakothimbo haka.

Koshitopolwa shaKavango Uuninginino, omidhimba dhaakuluntu yatatu natango omo dhi mokila okuza sho ya mana oondjenda dhawo mumvogu. Omukuluntuwiliki gwuundjolowele moshitopolwa shaKavango Uuniningino Franciska Hamutenya okwa fatulula kutya ethimbo ndjoka omudhimba hagu kala mokila ohali ikolele kiinima oyindji: onkalo moka omudhimba gwanakusa gu li, ngele aakwanezimo oya monika nuupu nombala noshowo ngele okila oyu udha nenge aawe.

“Koonakusa mboka aakwanezimo ye shi wike nenge ya monika mbala, omudhimba ihagu kala mokila gwa konda piiwike iyali,” okwa ti.

Omudhimba gwomukuluntu gumwe noshowo omidhimba dhuuhanona utatu mboka wa valwa wa sa natango odhi li mokila yOshipangelo shEpangelo shaRundu moshitopolwa shaKavango Uuzilo.

Omauyelele gomidhimba dhi li kiipangelo niipangelo miitopolwa yilwe inaga monika manga oshifo inaashi nyanyangidhwa.

Oshipangelo shEpangelo shaGrootfontein osha fumvikile oonakusa 133 mboka inaya ilwa mo mokila yawo okuza ngaa mo2017.

Oya fumvikwa momasiku 25 Juni, oonakusa mbaka yamwe aakwanezimo oya gandja epitikilo opo ya fumvikwe koshipangelo noyalwe inaku monikwa aakwanezimo yawo – yamwe yomoonakusa mbaka oya manene oondjenda dhawo konima yoomvula omugoyi nomidhimba ndhika odha kala owala mokila.

MuJuli 2023, uuministeli wuundjolowele owa lopota kutya moshilongo ashihe uuhanona 392 owa valwa wa sa, owundji womuwo aavali yawo inaya vula oku wu fumvika: uuhanona owa valwa wa sa151 moKhomas, 63 mOhangwena, 45 mOmaheke no42 mOshana nomErongo noshotuu.



Otwa nyengwa okufumvika uunzigona wetu

Paveta, ookila odhi na oshinakugwanithwa shokukala nomidhimba, ashike ihadhi fumvike oonakusa mbaka. Ashike omolwookila dhu udha omidhimba dhoonakusa inaya ilwa mo kaakwanezimo yawo noshowo omolwomidhimba odhindji dhuuhanona mboka wa valwa wa sa, shika ohashi thiminike iipangelo yi katuke onkatu ndjika yokufumvika oonakusa mbaka.

“Oshigwana osha puka sho tashi ti otatu tindi okufumvika uuhanona mbuka, ashike oshinakugwanithwa shokufumvika oonakusa mbaka kashi li komapepe getu,” omupopepi a ti. “Aantu yamwe ohaya pula kutya omolwashike oonakusa yamwe inaya fumvikwa natango, ashike itatu vulu okupopya shaashoka. Omatokolo gamwe ngaka ohaga vulu okweehameka yamwe koomwenyo ishewe oge na iilanduli yopaveta.”

Omunambelewa okwa holola kutya aavali yuuhanona mbuka oyendji yomuyo kaye na iilonga yothaathaa nokaye na naanaa aayambidhidhi yokuya kwatha okufumvika omaluvalo gawo nesimaneko.

“Uudhigu kau shi owala uuhanona owundji tau valwa wa sa. Aavali oye shiwike, ashike otaya nyengwa shili okufumvika uunzigona wawo. Ohatu kala nomidhimba dhuuhanona mbuka netegameno kutya limwe lyomomasiku otau ilwa wu ka fumvikwe kaakwaneazimo yawo – ashike oshi na ondilo noonkondo. Ohatu landa iiketha, ohatu futu omahangano gomafumviko, ashike ihatu pewa naanaa oshimaliwa sha kola.”

Oonakusa yamwe hela ya manene oondjenda dhawo muJanuali nonatango omidhimba dhawo omo dhi mokila.

“Uuhanona hau valwa wa sa ihatu wu yalula we. Nomiyalu dhetu itadhi tsu kumwe nomidhimba ndhoka dhi li mookila dhetu,” omupopepi a gwedha po.



Okukonga ekwatho moshigwana

Uuministeli wuundjolowele ngashingeyi otau indile omahangano gaa shi gontanitho, omalelo gopamuthigululwakalo noshowo omalelo goondoolopa nomikunda opo ga ye mo olunyala.

“Oshikumungu shika inashi guma owala oshikondo shuundjolowele. Oshe tu gumeni atuheni. Ashike omalelo goondoolopa otaga ningi po shike?”

Paveta yOmalelo gOndoolopa yomo1992, omalelo goondoolopa oga pewa oshinakugwanithwa shokutakamitha omawendo nokukwashilipaleka kutya oonakusa yetu otaya vulululwa nombili. Ashike aaniilonga yomokila otaya ti omalelo goondoolopa ohage ya kwatha tuu omathimbo gamwe.

“Aantu ohaya dhiladhila kutya muni iha kwatha sha – ashike ohe shi ningi monanguwi,” omupopepi a ti. “Ando aantu oya li ye shi shi, otashi vulika ya tameke okukonkola piiyelo yoombelewa opo ya mone omakwatho. Oshikumungu shehala lyomawendo taga hala okupwa ko oshinene. Okuza sho omukithi gwoCovid-19 gwi iteyele moshilongo shetu, onkalo oya nayipala.”



Omukalo omuwanawa

Omupopiliko gwoshilando shaVenduka Lydia Amutenya okwe ekelehi omapopyo kutya oshilando osha mwena owala.

“Oshilando inashi tinda ishewe inashi ndopa okukwatha iipangelo yi fumvike nenge yi fike po oonakusa mboka inaya ilwa mo mookila, mwa kwatelwa uuhanona,” okwa ti.

Okwa yelitha kutya omafumviko ohaga ningwa shampa omikanda noontumwafo ndhoka dha pumbiwa dha nyolwa, noshowo omakonakono kaanambelewa ga ningwa – ngaashi okutala nawa omayalulilo gamuni gomuningi gweindilo ndika.

“Kape na ehala ando lya nuninwa okufumvikwa oonakusa mboka inaya ilwa mo mokila nenge uuhanona mboka wa valwa wa sa. Omawendo gamuni ohaga fumvikwa kehe gumwe.”

Shi ikolela kuAmutenya, oonakusa mboka ya fumvikwa kopolisi moVenduka opo ya fumvikilwe muJanuali, sho opolisi yaNamibia yi indile opo yi fumvike oonakusa mboka ya kala ethimbo nuule mokila, mwa kwatelwa uuhanona mboka wa valwa wa sa. Oonakusa mbaka oya fumvikwa mOmawendo gaOponganda Cemetery.

“Otu shi shi oomwaalu goonakusa mboka omidhimba dhawo inadhi ilwa mo mokila otagu londo esiku nesiku, unene tuu kooyakwetu mboka taya nana nondatu. Nonande oshilonga shetu osha nika pambelewa, otwa tseya kombinga yiinima ayihe yopankalathano noyopamithigululwakalo mbyoka ya kwatelwa mo moshinyangadhalwa shika,” Amutenya a ti.

Okwa dhenge omuthindo kutya oshilando shaVenduka osha mangulukila aakuthimbinga ayehe mboka ya hala ya longele kumwe nayo: uuministeli wuundjolowele, opolisi yaNamibia nenge aahungimwenyo opo ku kwashilipalekwe kutya oshikumungu shika oshu ungaungiwa nasho nawa nuukeka nopethimbo woo. - [email protected]

Comments

Namibian Sun 2025-07-12

No comments have been left on this article

Please login to leave a comment