Oonkundathana kombinga yomusinda omutiligane
Oonkundathana kombinga yomusinda omutiligane

Oonkundathana kombinga yomusinda omutiligane

Ompumbwe ye yi dhopomo lyopolotika moshikumungu shekuthe po lyomusinda omutiligane, otayi etitha omusinda ngoka gu tsikile nokukala miilonga.
Kenya Kambowe
KENYA KAMBOWE

Oshiputudhilo shoInstitute of Public Policy Research (IPPR) osha ningi olopota yi na omagwedhelepo kombinga yiinima iyali mbyoka tayi vulu okutulwa miilonga opo ku vule okukuthwa po omusinda omutiligane ngoka gwa topolwa aaniimuna yaNamibia pokati.

Shotango etulo lyondhalate koongamba dhaNamibia naAngola nokuya moshipala etaguluko lyoongamba kiimuna lya manguluka nokuyanda etaandeko lyomukithi gwekondo nekala.

Olopota ya holola kutya etulo ko lyodhalate ndjoka otali ka etitha ongeshefa yoongombe dha thika poomiliyona 1.5, iikombo yi li poomiliyona 1.2, oshowo aanafaalama ye li po 104 000 taya ka mona omauwanawa okuza mekutho po lyomusinda ngoka.

Etungo lyomamboloka tali ka etitha elanditho lyoongombe dhi li po 160 000, iikombo 130 000 oshowo aanafaalama ye li 1 200 taya mono omauwanawa.

Olopota ndjoka oya gandja omagwedhelepo opo omalelo gopapolotia moshilongo guunganeke oonkundathana dhopashigwana muunamapya dhi kundathane kombinga yomahogololo ngoka gaali ge li po.

Otaku tengenekwa kutya otaku ka pumbiwa oshimaliwa sha thika pooomiliyona 100, opo oongamba dhaNamibia naAngola dhi tulwe odhalate, nodhalate ndjoka otayi ka kala yuule woshinano shookilometa 450.

Iilonga yodhalate ndjoka otayi tengenekelwa nayo yi li poomiliyona 100.



Etungo lyomamboloka lyoshinano shookilometa 650 okuya mehala ndyoka lya talikako kutya olya yela okuza komukithi gwekondo nelaka, otali ka pula oshimaliwa sha thika poomiliyona 145 omanga iilonga tayi ka pula oshimaliwa tashi tengenekelwa poomiliyona 50.

Olopota oya gandja woo omagwedhelepo kutya omapekaapeko gopauindjinia oshowo gopamudhingoloko oga pumbwa okutameka opo ku talike elongitho lyiiyemo nomauwanawa gokanala komeya taka adhika mooha dhoongamba dhaAnamibia naAngola, pokati kaKunene nomilonga dhaKavango.

Nonando ongaaka omupekaapeko gwoIPPR, Piers Vigne okwa nyenyeta woo kompumbwe yohokwe yopapolitika okukundathana kombinga yomusinda omutiligane.

Vigne okwa li ta popi mOmaandaha pethimbo lyishigongiilonga shoNamibia National Farmers Union (NNFU) shoka sha ningilwa moRundu.

Pethimbo lyoshigongi shoka okwa ningwa oonkundathana dholopota yelanditho lyiimuna moNorthern Communal Areas (NCA).

Aakuthimbinga ya yooloka okuza miitopolwa iyali yaKavango oya kundathana omagwedhelepo, nokugandja omagwedhelepo ngoka taga ka yambidhidha emanitho lyolopota ndjoka, ya gandjwa momake goIPPR koNNFU.

Vigne okwa popi kutya oshikumungu shomusinda omutiligane osha kala nokukundathanwa uule woomvula dha piti odhindji ngashiingeyi nomapekaapeko oga ningwa. Opwa ningwa woo omagwedhelepo ihe omupya omunene olopota ndjoka inayi tulwa miilonga.

Okwa yelitha kutya omusinda omutiligane ogu li oshikumungu shopashigwana sho oongamba dhoka dha topola nokutongola aantu. Okwa gwedha po kutya opo oshikumungu shoka shi vule okuungaungiwa nasho opwa pumbiwa eidhopomo lyopapolotika.

Vigne okwa popi kutya elelo lyopolotika olya pumbwa okwiidhopa moshikumungu shoka na inali pumbwa okweethelepo owala oshikondo shuundjolowele wiimuna uuministeli wuunamapya.

Vigne okwa holola kutya pethimbo lyomapekaapeko gawo, oya mono kutya oofaaalama ndhoka dhi li moshitopolwa shaKunene kadhi na omukundu gwa sha netulepo lyoodhalate koongamba dhiilongo mbyoka iyali, okuyeleka naanafaalama yomoshitopolwa shaHangwena.

Okwa popi kutya aanafaalama yomOhangwena itaya popile oongamba ndhoka molwaashoka ohaya ka konga uunapelo wiimuna yawo meni lyaAngola.

Vigne okwa feleke kutya iimuna ya thika po 220 000 yAaNamibia ohayi ka napa moAngola.

Okwa popi kutya omolwa onkalo yoshikukuta ndjoka ya taalela oshilongo ngashiingeyi, oongamba dhoka dha tekapo otadhi longithwa okupitila iimuna noku ka konga uunapelo moAngola.

Pethimbo lyoonkundathana, aanafaalama yomoKavango oya popile etungo lyomamboloka, taya popi kutya nonando itali ka gandja uuwanawa owundji okuyeleka nekutho po lyomusinda omutiligane netulo lyodhalate koongamba, oye wete kutya otashi ka kala etameko ewanawa.

Oya popi kutya okwa longithwa iimaliwa oyindji mokuninga oonkundathana, onkene omamboloka oye wete kutya ogo taga vulu okutamekwa mbala.

Oshifokundaneki shoNamibian Sun osha lopota oshiwike sha piti, kutya uuministeli wuunamapya otawu pangele nokutameka omulandu gwekuthopo lyomusinda omutiligane momidhingoloko ndhoka dha talika ko kutya odha yela okuza komukithi gwekondo nelaka, moshikakomvula shika.

Shoka oshiikolelela kolopota ya pewa omutumba gwopaliamende pamwe nepopilo lyiiyemo mbyoka ya pewa uuministeli mboka.

Comments

Namibian Sun 2025-07-12

No comments have been left on this article

Please login to leave a comment