GMO kashi shi oshinima oshipe - Bokomo
Ehangano lyoBokomo Namibia olimwe lyomomahangano gotango moshilongo okuninga omaindilo guuthemba kohi yOmpango tayi ithanwa Biosafety yomomvula yo 2006, opo li vule okweeta moshilongo epungu lya longululwa. Eindilo ndyoka olya ningwa momasiku 17 gaDesemba nuumvo.
Ompango ndjoka otayi tameke okulonga momasiku ga 6 gaFebruali omvula twa taalela, nelalakano lyompango ndjoka okukondolola elongitho genetically modified organisms (GMO) meni lyoongamba dhaNamibia.
Pahapu dhaGabriel Badenhorst, Omunambelewa Omukuluntu gwIilonga moBokomo, okwa popi kutya eindilo ndyoka oye li pumbwa mokweeta moshilongo iilongomwa mbyoka, onkene oya gandja koshigwana sigo omasiku 17 gomweedhi twa taalela, okupitila miikundaneki opo shi vule okutya sha kombinga lyiilandithomwa mbyoka.
“Iilongomwa yi na GMO oya kala ya pitikwa momalanditho gaNamibia uule woomvula ngashiingeyi ihe ngashiingeyi omilandu omipe otadhi utha ekalepo lyawo pehala lyoku yi indika,” Badenhorst a popi.
Pahapu dhomilandu ndhoka, iilongomwa yo GMO nenge ya tulwa oGMO oya pumbwa okutulwa omadhidhiliko.
Ngashiingeyi iilongomwa ayihe yaSouth Afrika mbyoka ya tulwa oGMO oshowo ya za puushiinda oya tulwa omadhidhiliko.
Aalandi oye na uuthemba okutseya kutya iilongomwa yini po ya tulwa oGMO, nenge ya longululwa ano mokugwedhwa iinima yilwe yopaunongononi.
Badenhorst okwa gwedha po kutya iipumbiwa yilwe ya tulwa po komulandu ngoka ongashii kutya Bokomo okwa pumbwa okuninga eindilo koNational Commission on Research, Science and Technology (NCRST) nokukala e na omulandu gwopaulumomhumbwe uuna epungu ndyoka lya gu pethimbo tali ndalasipotwa.
Badenhorst okwa yelitha kutya ehangano lyawo olyo lyotango okuninga eindilo ndyoka moNamibia opo ya vule okweeta moshilongo iilongomwa yo GMO.
Okwa holola omukumo gwe kutya eindilo lyawo otali ka ziminwa.
“Nonando otashi kala kala shotango moNamibia okupewa omukandapitiko ngoka, ope na nale iilongomwa yoGMO moshilongo, na kashi shi oshinima oshipe okulanditha iilongomwa mbyoka. Shoka osha kala tashi ningwa nale uule woomvula odhindji moshilongo.”
Omunambelewa ngoka okwa tsikile kutya otashi vulika pe na mboka taya ka kala taya pataneke eindilo lyawo ndyoka, ihe oye na omukumo kutya olutu ndoka lu na oshinakugwanithwa otalu ka zimina eindilo lyawo, nomilandu dhoCartagena Protocol otadhi ka landulwa.
Omilandu dhoka odha kwatelamo oondokumende dhopauyuni ndhoka tadhi kondolola elongitho megameno lyiilongomwa mbyoka oshowo omilandu dhokundalasipota iilongomwa mbyoka dhoka dhi na okulandulwa.
Okwa tsikile kutya omalanditho gomoshilongo oga pumbwa iilongomwa mbyoka molwaashoka mbyoka hayi longwa moshilongo inayi gwana okuthitika omwakwa gwompumbwe ngoka gu lipo.
ELVIRA HATTINGH
Ompango ndjoka otayi tameke okulonga momasiku ga 6 gaFebruali omvula twa taalela, nelalakano lyompango ndjoka okukondolola elongitho genetically modified organisms (GMO) meni lyoongamba dhaNamibia.
Pahapu dhaGabriel Badenhorst, Omunambelewa Omukuluntu gwIilonga moBokomo, okwa popi kutya eindilo ndyoka oye li pumbwa mokweeta moshilongo iilongomwa mbyoka, onkene oya gandja koshigwana sigo omasiku 17 gomweedhi twa taalela, okupitila miikundaneki opo shi vule okutya sha kombinga lyiilandithomwa mbyoka.
“Iilongomwa yi na GMO oya kala ya pitikwa momalanditho gaNamibia uule woomvula ngashiingeyi ihe ngashiingeyi omilandu omipe otadhi utha ekalepo lyawo pehala lyoku yi indika,” Badenhorst a popi.
Pahapu dhomilandu ndhoka, iilongomwa yo GMO nenge ya tulwa oGMO oya pumbwa okutulwa omadhidhiliko.
Ngashiingeyi iilongomwa ayihe yaSouth Afrika mbyoka ya tulwa oGMO oshowo ya za puushiinda oya tulwa omadhidhiliko.
Aalandi oye na uuthemba okutseya kutya iilongomwa yini po ya tulwa oGMO, nenge ya longululwa ano mokugwedhwa iinima yilwe yopaunongononi.
Badenhorst okwa gwedha po kutya iipumbiwa yilwe ya tulwa po komulandu ngoka ongashii kutya Bokomo okwa pumbwa okuninga eindilo koNational Commission on Research, Science and Technology (NCRST) nokukala e na omulandu gwopaulumomhumbwe uuna epungu ndyoka lya gu pethimbo tali ndalasipotwa.
Badenhorst okwa yelitha kutya ehangano lyawo olyo lyotango okuninga eindilo ndyoka moNamibia opo ya vule okweeta moshilongo iilongomwa yo GMO.
Okwa holola omukumo gwe kutya eindilo lyawo otali ka ziminwa.
“Nonando otashi kala kala shotango moNamibia okupewa omukandapitiko ngoka, ope na nale iilongomwa yoGMO moshilongo, na kashi shi oshinima oshipe okulanditha iilongomwa mbyoka. Shoka osha kala tashi ningwa nale uule woomvula odhindji moshilongo.”
Omunambelewa ngoka okwa tsikile kutya otashi vulika pe na mboka taya ka kala taya pataneke eindilo lyawo ndyoka, ihe oye na omukumo kutya olutu ndoka lu na oshinakugwanithwa otalu ka zimina eindilo lyawo, nomilandu dhoCartagena Protocol otadhi ka landulwa.
Omilandu dhoka odha kwatelamo oondokumende dhopauyuni ndhoka tadhi kondolola elongitho megameno lyiilongomwa mbyoka oshowo omilandu dhokundalasipota iilongomwa mbyoka dhoka dhi na okulandulwa.
Okwa tsikile kutya omalanditho gomoshilongo oga pumbwa iilongomwa mbyoka molwaashoka mbyoka hayi longwa moshilongo inayi gwana okuthitika omwakwa gwompumbwe ngoka gu lipo.
ELVIRA HATTINGH
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article