Iimbuluma yokomalungula tayi londo moNamibia
Omapandja gokomalungula taga eta omiyonena
Opolisi oya tula miilonga oshikonga shoku londodha Aanamibia kombinga yomiyonena dhokomalungula, mwakwatelwa oku kakeka omadhina gaantu, uulingilingi niihulo yaali paveta.
Nikanor NangoloOvenduka
Kakukutu komatanga gopolisi yaNamibia Joseph Shikongo ota ti opolisi oya limbililwa noonkondo keyo pombanda uunene lyiimbuluma yokomalungula muule woomvula ndatu twa zi. Okukengelelwa nokuyonenwa uuthemba nuuntu womuntu yimwe yomomiyonena hadhi longwa unene. Okuza muApilili 2022 sigo Apilili 2025, opolisi oya ndhindhilika iipotha yuukengeleledhi 11 990 niipotha yokuyonenwa uuthemba nuuntu womuntu wawo 9 039 okupitila komalungula, Shikongo okwa ti mEtitatu. Okuyonenwa uuthemba nenge uuntu womuntu osho etaaguluko enene, lyaa li paveta, nolyoshiningilawina okuyonena omuntu uuntu womuntu. Moshikakothimbo sha faathana, iipotha 4 835 yokunyateka edhina lyomuntu niipotha 165 yokatoo oya lopotwa. Iipotha iyali yokulongitha iineya niipotha oyindjiyindji yokuningilwa omatilitho oya lopotwa, okwa ti.
Ehala lyokulongelwa omiyonena
Kakukutu komatanga gopolisi okwa pititha omiyalu ndhika petulo miilonga lyoshikonga shOkulongitha nawa Omalungula oshiwike sha zi ko. “Opolisi yaNamibia oya ndhindhilika iipotha yokomalungula tayi londo pombanda tayi longelwa komalungula nenge pakwatho lyomapandja gopankalathano. Iimbuluma mbyoka yi li pombanda ongaashi uukengeleledhi, okuyona uuthemba nuuntu womuntu, okunyateka edhina lyomuntu, okatoo, okuningilwa omatilitho, ekoto nokundjondjwa kwaantu meni nopondje yoshilongo,” Shikongo a ti. “Iipotha mbika oya kwatela mo Aanamibia 38 ya kutilwa komalungala, opo ya ka longele pondje yoshilongo, Aanamibia 50 ya kutwa ya longele moNamibia naazayizayi yane ya kutwa ya longele meni lyoshilongo,” okwa ti. “Oshikwawo, omiyonena dhilwe dhokomalungula ongaashi okusiililikwa komalungula ( okuyolwa), okuhepeka uunona uushona paihulo tashi ningilwa komalungula, eagandjaganeko lyomafano nenge uuvideo wa nika iihulo pwaa na epitikilo lyiihakanwa, uutondwe nokutsatsamidha aantu ya longe uukolokoshi,” okwa gwedha po. Shikongo okwa dhenge omuthindo kutya iimbuluma yoludhi ndoka “ohayi luluma noonkondo” niilanduli yawo iinene paveta yaNamibia, ooveta ngaaashi Oveta Financial Intelligence Act, Oveta yi na sha nEungaungo lyIimbuluma, Oveta yi na sha nEsiloshimpwiyu nEgameno lyuunona, Oveta ya guma Etumo lyIimaliwa paElektronika nooveta oonkwawo dhe yi pamba.
Komalungula okwa nika oshipongaMomukokomoko gwoomvula omulongo nasha twa zi, okwa ti, omapandja gopankalathano oga lundulula omakwatathano getu, nkene hatu ngeshefa nokumwenya. “Oge eta po oompito dhokupopya memanguluko nokukwatathana nuuyuni auhe,” okwe shi zimine, ashike okwe tu kumagidha kutya omapandja ngaka gopankalathano, “uuna ga longithwa nayi, ohaga ningi ehala lyokulongelwa iimbuluma, lyokutaandeleka uuyelele wa puka nehala lyokwiihumbata nayi hoka taku teya po ombili nengungumano momidhingoloko dhetu. “Oshikonga shika itashi lalakanene okukeelela aantu yaa popye memanguluko nenge shi ya imbe okuya moonkundathana tadhi tungu komalungula,” Shikongo okwe shi dhenge omuthindo. “Oshikonga shika otashi kambadhala okulonga oshigwana shi longithe omalungula nawa, Omunamibia kehe ota tsuwa omukumo opo a dhiladhile tango manga inaa nyola sha komalungula, a kwashilipaleke kutya uuyelele mboka e na owu li mondjila manga ine wu andjaganeka, noku kuthe ombinga moonkundathana itaadhi ehameke yakwawo. Etumwalaka limwe lya nika uuhasha otali vulu okuteya po ombili yomuntu sho nakupopiwa ta vulu okukanitha omwenyo gwe, okukanitha iilonga, edhina lye tali nyatekwa nanakupogola ota vulu okwiiyadha mondholongo,” okwa ti. Okupitila moshikonga shika, aapolisi otayi ka longela kumwe nooskola, iiputudhilo yopombanda nonaaleli moshigwana opo ku humithwe komeho elongitho nawa lyomalungula ndjoka lya gamenwa. “Otatu ka nkondopeka oshikondo shetu shokuungaunga niimbuluma yokomalungula opo shi kale tashi keelele nokumonena po iimbuluma mbika, oku yi konakona nawa nokupangula aapogoli noshowo okulongela kumwe nomahangano gomakwatathano gopangodhi nonomapandja gopankalathano opo oonakupogola ya monikwe noku hulithwe po elongitho nayi lyomalungula,” Shikongo said.
[email protected]
Kakukutu komatanga gopolisi yaNamibia Joseph Shikongo ota ti opolisi oya limbililwa noonkondo keyo pombanda uunene lyiimbuluma yokomalungula muule woomvula ndatu twa zi. Okukengelelwa nokuyonenwa uuthemba nuuntu womuntu yimwe yomomiyonena hadhi longwa unene. Okuza muApilili 2022 sigo Apilili 2025, opolisi oya ndhindhilika iipotha yuukengeleledhi 11 990 niipotha yokuyonenwa uuthemba nuuntu womuntu wawo 9 039 okupitila komalungula, Shikongo okwa ti mEtitatu. Okuyonenwa uuthemba nenge uuntu womuntu osho etaaguluko enene, lyaa li paveta, nolyoshiningilawina okuyonena omuntu uuntu womuntu. Moshikakothimbo sha faathana, iipotha 4 835 yokunyateka edhina lyomuntu niipotha 165 yokatoo oya lopotwa. Iipotha iyali yokulongitha iineya niipotha oyindjiyindji yokuningilwa omatilitho oya lopotwa, okwa ti.
Ehala lyokulongelwa omiyonena
Kakukutu komatanga gopolisi okwa pititha omiyalu ndhika petulo miilonga lyoshikonga shOkulongitha nawa Omalungula oshiwike sha zi ko. “Opolisi yaNamibia oya ndhindhilika iipotha yokomalungula tayi londo pombanda tayi longelwa komalungula nenge pakwatho lyomapandja gopankalathano. Iimbuluma mbyoka yi li pombanda ongaashi uukengeleledhi, okuyona uuthemba nuuntu womuntu, okunyateka edhina lyomuntu, okatoo, okuningilwa omatilitho, ekoto nokundjondjwa kwaantu meni nopondje yoshilongo,” Shikongo a ti. “Iipotha mbika oya kwatela mo Aanamibia 38 ya kutilwa komalungala, opo ya ka longele pondje yoshilongo, Aanamibia 50 ya kutwa ya longele moNamibia naazayizayi yane ya kutwa ya longele meni lyoshilongo,” okwa ti. “Oshikwawo, omiyonena dhilwe dhokomalungula ongaashi okusiililikwa komalungula ( okuyolwa), okuhepeka uunona uushona paihulo tashi ningilwa komalungula, eagandjaganeko lyomafano nenge uuvideo wa nika iihulo pwaa na epitikilo lyiihakanwa, uutondwe nokutsatsamidha aantu ya longe uukolokoshi,” okwa gwedha po. Shikongo okwa dhenge omuthindo kutya iimbuluma yoludhi ndoka “ohayi luluma noonkondo” niilanduli yawo iinene paveta yaNamibia, ooveta ngaaashi Oveta Financial Intelligence Act, Oveta yi na sha nEungaungo lyIimbuluma, Oveta yi na sha nEsiloshimpwiyu nEgameno lyuunona, Oveta ya guma Etumo lyIimaliwa paElektronika nooveta oonkwawo dhe yi pamba.
Komalungula okwa nika oshipongaMomukokomoko gwoomvula omulongo nasha twa zi, okwa ti, omapandja gopankalathano oga lundulula omakwatathano getu, nkene hatu ngeshefa nokumwenya. “Oge eta po oompito dhokupopya memanguluko nokukwatathana nuuyuni auhe,” okwe shi zimine, ashike okwe tu kumagidha kutya omapandja ngaka gopankalathano, “uuna ga longithwa nayi, ohaga ningi ehala lyokulongelwa iimbuluma, lyokutaandeleka uuyelele wa puka nehala lyokwiihumbata nayi hoka taku teya po ombili nengungumano momidhingoloko dhetu. “Oshikonga shika itashi lalakanene okukeelela aantu yaa popye memanguluko nenge shi ya imbe okuya moonkundathana tadhi tungu komalungula,” Shikongo okwe shi dhenge omuthindo. “Oshikonga shika otashi kambadhala okulonga oshigwana shi longithe omalungula nawa, Omunamibia kehe ota tsuwa omukumo opo a dhiladhile tango manga inaa nyola sha komalungula, a kwashilipaleke kutya uuyelele mboka e na owu li mondjila manga ine wu andjaganeka, noku kuthe ombinga moonkundathana itaadhi ehameke yakwawo. Etumwalaka limwe lya nika uuhasha otali vulu okuteya po ombili yomuntu sho nakupopiwa ta vulu okukanitha omwenyo gwe, okukanitha iilonga, edhina lye tali nyatekwa nanakupogola ota vulu okwiiyadha mondholongo,” okwa ti. Okupitila moshikonga shika, aapolisi otayi ka longela kumwe nooskola, iiputudhilo yopombanda nonaaleli moshigwana opo ku humithwe komeho elongitho nawa lyomalungula ndjoka lya gamenwa. “Otatu ka nkondopeka oshikondo shetu shokuungaunga niimbuluma yokomalungula opo shi kale tashi keelele nokumonena po iimbuluma mbika, oku yi konakona nawa nokupangula aapogoli noshowo okulongela kumwe nomahangano gomakwatathano gopangodhi nonomapandja gopankalathano opo oonakupogola ya monikwe noku hulithwe po elongitho nayi lyomalungula,” Shikongo said.
[email protected]
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article