Tonata ya mono eyambididho lyoomiliyona 32
Tonata ya mono eyambididho lyoomiliyona 32

Tonata ya mono eyambididho lyoomiliyona 32

Pehala lyaayakulwa yawo ya kale taya talelepo uuklinika nomandiki guundjolowele opo ya ka konge omiti dhawo, ongundu ndjoka oyi na aakalelipo mboka haya katala omiti ndhoka nokutopolela iilyo yawo momikunda.
Ileni Nandjato
Tonata ehangano lyaantu mboka taya lumbu nombuto yoHIV, olya taambako etsokumwe lyuule woomvula ntano ndyoka lya shainwa kehangano ndyoka opamwe nehangano lyaUnited States Agency for International Development (USAID).

Etsokumwe ndyoka olya nuninwa okunkondopeka oongundu dhomayambidhidho unene kaantu mboka taya lumbu nombuto.

Momwedhi nguka USAID okwa tseyitha etsokumwe lyawo ndyoka lyuule woomvula ntano, lyoshungu yoomiliyona 32, opo Tonata a vule okuindjipaleka epango lyombuto yoHIV okupitila mokati koongundu dhomayambidhidho dhi li 600, ndhoka tadhi yambidhidha aakwashigwana mboka taya lumbu nombuto ye li po 17 300.

Pahapu dhaErastus Ndilenga gwo Tonata, okuya komandiki guundjololwe osha kala omukundu omunene gwa taalela aantu mboka taya lumbu nombuto omolwa iinano iileeleka.

Okwa tsikile kutya ongundu yomayambidhidho yaTonata oya totwa po momvula yo 2011, konima sho kwa monika kutya aantu oyendji mboka taya lumbu nombuto ohaya faula okuya kiipangelo nomandiki guundjolowele, omolwa ompumbwe yiimaliwa yomalweendo.

Shoka osha etitha iilyo yimwe yi hulithe po epango lyawo nokweetitha uuwehame.

Ndilenga okwa popi kutya oya tula miilonga oshiyetwapo melongelokumwe nUuministeli wUundjolowele, opo ongundu yi kale yi na omukalelipo ngoka haka talela yakwawo omiti dhawo kiipangelo.

Omunambelewa gwomauyelele mOmbelewa yOmukalelipo gwaUnited States moNamibia, Jacques du Toit, okwa popi kutya etsokumwe ndyoka tali yambidhidhwa niiyemo koprograma yoUS President's Emergency Plan for AIDS Relief (PEPFAR), otali ka yambidhidha aakwashigwana nepango lyoantiretroviral treatment (ART) unene miitopolwa yomuushayi monooli nopokati kaNamibia.

Shoka otashi ka kutha woo komapepe iilonga oyindji aaniilonga yuundjolowele pomandiki guundjolowele mpoka hapu kala puudha noonkondo, shoka otashi ka shunithwa pevi natango omwaalu gwaapangwa yombuto yoHIV mboka taya talele po omandiki guundjolowele.

“Kakele kaapangwa taya talele po omandiki guundjolowele okuka konga omiti dhawo, oongundu dhomayambidhidho otadhi tumu omukalelipo gwawo ngoka ta ka tala omiti dhiilyo ayihe pendiki lyopopepi. Itashi hupitha owala ethimbo ihe otashi hupitha woo niifuta yomalweendo, nokuyambidhidha aanona naakokele.”

Okwa tsikile kutya Tonata, pamwe nUuministeli wUundjolowele oshowo epangelo lyaUS otaya kala taya kongo omikalo dhokuhwepopalitha onkalo nokukonga omikalo dhopashinanena ndhoka tadhi vulu okulongithwa moongundu dhomayambidhidho dhili hetatu miitayi ngaashi Andara, Engela, Grootfontein, Nyangana, Onandjokwe, Omuthiya, Oshikuku, oshowo Tsumeb.

“Omolwa ontseyo yaTonata ndjoka a dhidhilike mokulongela kumwe naakwashigwana, etsokumwe lyawo noUSAID otali fala popepi noshigwana epango lyoHIV, nomiitopolwa yomuushayi, na otali kwathele woo Aanamibia ya kondjithe okatongo hoka ka kala nokuningilwa aantu mboka,” ngoka ta longo pehala lyomukalelipo gwoUSAID moNamibia, Edith Humphreys, a popi.

Okwa popi kutya uuministeli wuundjolowele owa longa oshilonga oshinene mokuandjakaneka epango ndyoka moshilongo, omanga Tonata ta yambidhidha mokuhwahwameka aakwashigwana ya simaneke epango lyawo noku ya pa woo omayambidhidho ngoka taya pumbwa.

PEPFAR ota gandja omayambidhidho gomadheulo nokukwashilipaleka kutya aayakulwa oya mona omiti dhawo popepi nayo.

Eyakulo ndyoka okwa tegelelwa li ka kwatelemo aayakulwa oyendi, okuza pe 1 600 okuya paayakulwa yeli 37 500 miitopolwa ya yooloka.

USAID oya longela kumwe noTonata moopoloyekaa ooshona dha yooloka okutameka momvula yo 2009, nokwiinekela kutya eyambidhidho okuza moshigwana otali ka hulitha po ombuto yoHIV moomvula twa taalela.

PEPFAR oha gandja omayambidhidho mekondjitho lyomikithi ngaashi HIV/Aids oshowo oTB muuyuni, na otayi kwatelwa komeho kombelewa yomukalelipo gwaUS moNamibia, na otaya longele kumwe momahangano ngaashi USAID, Peace Corps, oshowo Centres for Disease Control and Prevention (CDC).

ILENI NANDJATO

Comments

Namibian Sun 2024-04-20

No comments have been left on this article

Please login to leave a comment

LaLiga: Athletic Club 1 vs 1 Granada SerieA: Cagliari 2 vs 2 Juventus | Genoa 0 vs 1 SS Lazio Katima Mulilo: 16° | 35° Rundu: 16° | 34° Eenhana: 18° | 35° Oshakati: 20° | 34° Ruacana: 19° | 35° Tsumeb: 18° | 33° Otjiwarongo: 17° | 31° Omaruru: 17° | 33° Windhoek: 16° | 30° Gobabis: 17° | 31° Henties Bay: 17° | 24° Wind speed: 21km/h, Wind direction: S, Low tide: 07:53, High tide: 14:09, Low Tide: 19:53, High tide: 02:00 Swakopmund: 17° | 21° Wind speed: 23km/h, Wind direction: SW, Low tide: 07:51, High tide: 14:07, Low Tide: 19:51, High tide: 02:00 Walvis Bay: 19° | 27° Wind speed: 30km/h, Wind direction: SW, Low tide: 07:51, High tide: 14:06, Low Tide: 19:51, High tide: 02:00 Rehoboth: 18° | 32° Mariental: 21° | 34° Keetmanshoop: 23° | 34° Aranos: 20° | 34° Lüderitz: 18° | 31° Ariamsvlei: 23° | 37° Oranjemund: 16° | 27° Luanda: 26° | 29° Gaborone: 20° | 33° Lubumbashi: 15° | 26° Mbabane: 16° | 30° Maseru: 13° | 27° Antananarivo: 13° | 27° Lilongwe: 15° | 27° Maputo: 19° | 32° Windhoek: 16° | 30° Cape Town: 17° | 26° Durban: 19° | 26° Johannesburg: 18° | 29° Dar es Salaam: 24° | 29° Lusaka: 17° | 28° Harare: 14° | 29° #REF! #REF!