Oondjembo 396 000 dhi li moshigwana shaNamibia
Namibi okwa lopotwa e na oondjembo dhopaumwene dhi li 396 000, nomwaalu ngoka oguli pombanda noonkondo okuyeleka nomwaalu gwaakwashigana moshilongo.
Omwaalu ngoka ogwa ningitha Namibia a kale oshilongo shi na omwaalu omunene gwoondjembo okuyeleka nomwaalu gwakwashigna muAfrika.
Ehangano lyomapekaapeko goondjembo oonshona olya pititha omiyalu dhalyo kombinga yuumwene woondjembo muuyuni, nolopota ndjoka oya holola kutya konyala oondjembo dha thika po 400 000 odhi li moshigwana muNamibia.
Oondjembo dhili 195 990 kadhi li pamulandu omanga dhili 200 010 dhi li pamulandu.
Nonando oshishindaalongo South Afrika oshi na konyala oondjembo dhi vulithe pomiliyona 5.3 dhi li kaakwashigwana, ondjele yoshilongo shoka oya yelekwa kutya ndhoka oondjembo dhi li 9.65 maakwashigwana ye Ii 100. Omiyalu ndhoka odha holola kutya aakwashigwana yaBotswana oye na oondjembo dha thika po 97 000, nondjele ndjoka oyi li poondjembo 4.3 mokati kaakwashigwana 100.
Angola kwa lopota e na oondjembo 11.19 mokati kaakwashigwana 100, nomwaalu gwoondjembo mokati kaakwashigwana yoshilongo shoka ogu li poondjembo oomiliyona 2.89.
Omiyalu dhoka odha ngongwa po kwiikwatelela komakonaakono nomapekaapeko ga ningilwa iilongo yi li po 230 muuyuni, kwiikwatelelwa kuumwene woondjembo dhopaumwene.
Olopota oya tsikile kutya oshikondo shegameno lyaNamibia oshi na oondjembo dha thika po 11 880 omanga oshikondo shokukaleka po oompango shi na oondjembo dha thika po 12 438.
Omwaalu gwondjembo dhopaumwene moNamibia ogwa londa pombanda noonkondo pokati komvula yo 2004 no 2017, okwa ningwa omaindilo ogendji taku gandjwa omatompelo gwokwiigamena.
Okwa holoka woo omaipulo kutya omulandu gwokumona uumwene wondjembo moshilongo ogu li omupu noonkondo.
Olopota yopauhupi ndjoka ya li ya ningwa koshiputudhilo shoInstitute of Public Policy Research (IPPR) kombinga yomwaalu gwoondjembo dhoka dha shangithwa naandhoka inadhi shangithwa oya holola kutya omwaalu gwoondjembo ndhoka dha shangitwa ogwa londa okuza poondjembo 97 000 okuya poondjembo 200 000 okutameka omvula yo 2004.
IPPR okwa gandja omayele opo ku ningwe omalunduluko mompango yoArms and Ammunition Act of 1996.
Omayele gamwe ngoka ga gandjwa ongaashi okunkondopeka omukalo gwokwiimonena oondjembo, opo shi kale oshidhigu kashona okumona iilwitho mbyoka, okuyelela nomukalo gwopaife.
Natango okwa gandja omagwedhelepo opo oomvula dhaamboka taya vulu okuninga omaindilo goondjembo dhi tulwe pombanda okuza po 18 okuya po 25.
MoNamibia konyala oondjembo dhi li
6 653 ohadhi gandja kehe omvula.
Nonando oshikumungu shoka osha li sha ningwa oompata mOmutumba gwoPashigwana momvula yo 2016 inaku ningwa omalunduluko gasha.
Olopota yo 'Global Violent Deaths' ndjoka ya pitithwa kuyele nuumvo moNamibia oya holola kutya omwaalu gwomaso gu li pombanda otagu etitha koondjembo.
Omiyalu dhomo 2016 odha holoka kutya omaso gatatu gomomaso 100 000 moNamibia otaga etithwa koondjembo, na Namibia oku li ponomola onti 14 miilongo yi na omwaalu gu li pombanda gwomaso taga etitha koondjembo.
Moonkambadhala dhokukutha mo oondjembo dhaaheli paveta, epangelo lyaNamibia olya li lya tula miilonga omahwahwameko muAgutse gwo 2016, gokukutha mo oondjembo ndhoka, sho oshigwana sha li sha pewa ompito opo shi gandje oondjembo ndhoka kopolisi, na itaku ningwa omapulaapulo gasha.
Pethimbo ndyoka omwaalu omunene gwoondjembo dhaahena oombapila odha pewa opolisi.
Okuya pehulilo yaJanuari gwo 2017, oondjembo 1 170, iikuti yi li 95 824 oshowo iitopitha yi li 81 oya gandjwa momake gopolisi.
Small Arms Survey, oya holola kutya monena muuyuni omu na oondjembo dhi vulithe pobiliyona yimwe nomwaalu gwoondjembo dhi li moshigwana ogwa londa pombanda okuza poomiliyona 650 momvula yo 2006 okuta poomiliyona 857 momvula yo 2017.
Omiyalu ndhoka odha kwatelamo oondjembo dhoka dhi na oombaapila naandhoka kadhi na oombapila.
Oshilongo shoka shi na omwaalu omunene gwoondjembo dhi li mokati koshigwana muuyuni oAmerika, ngoka kwa lopotwa kutya oku na oondjembo dhili pe 121 mokati kaakwashigwana ye yeli 100.
Okwa landula kuYemeni ngoka e na oondjembo 53 mokati kaakwashigwana 100, taku landula Montenegro oshowo Serbia mboka ye na oondjembo 39 mokati kaakwashigwana 100.
Uumwene woondjembo ndhoka owa kwatelamo woo oondjembo ndhoka dhi li komahangano omakeeleli gomaliko.
ELLANIE SMIT
Ehangano lyomapekaapeko goondjembo oonshona olya pititha omiyalu dhalyo kombinga yuumwene woondjembo muuyuni, nolopota ndjoka oya holola kutya konyala oondjembo dha thika po 400 000 odhi li moshigwana muNamibia.
Oondjembo dhili 195 990 kadhi li pamulandu omanga dhili 200 010 dhi li pamulandu.
Nonando oshishindaalongo South Afrika oshi na konyala oondjembo dhi vulithe pomiliyona 5.3 dhi li kaakwashigwana, ondjele yoshilongo shoka oya yelekwa kutya ndhoka oondjembo dhi li 9.65 maakwashigwana ye Ii 100. Omiyalu ndhoka odha holola kutya aakwashigwana yaBotswana oye na oondjembo dha thika po 97 000, nondjele ndjoka oyi li poondjembo 4.3 mokati kaakwashigwana 100.
Angola kwa lopota e na oondjembo 11.19 mokati kaakwashigwana 100, nomwaalu gwoondjembo mokati kaakwashigwana yoshilongo shoka ogu li poondjembo oomiliyona 2.89.
Omiyalu dhoka odha ngongwa po kwiikwatelela komakonaakono nomapekaapeko ga ningilwa iilongo yi li po 230 muuyuni, kwiikwatelelwa kuumwene woondjembo dhopaumwene.
Olopota oya tsikile kutya oshikondo shegameno lyaNamibia oshi na oondjembo dha thika po 11 880 omanga oshikondo shokukaleka po oompango shi na oondjembo dha thika po 12 438.
Omwaalu gwondjembo dhopaumwene moNamibia ogwa londa pombanda noonkondo pokati komvula yo 2004 no 2017, okwa ningwa omaindilo ogendji taku gandjwa omatompelo gwokwiigamena.
Okwa holoka woo omaipulo kutya omulandu gwokumona uumwene wondjembo moshilongo ogu li omupu noonkondo.
Olopota yopauhupi ndjoka ya li ya ningwa koshiputudhilo shoInstitute of Public Policy Research (IPPR) kombinga yomwaalu gwoondjembo dhoka dha shangithwa naandhoka inadhi shangithwa oya holola kutya omwaalu gwoondjembo ndhoka dha shangitwa ogwa londa okuza poondjembo 97 000 okuya poondjembo 200 000 okutameka omvula yo 2004.
IPPR okwa gandja omayele opo ku ningwe omalunduluko mompango yoArms and Ammunition Act of 1996.
Omayele gamwe ngoka ga gandjwa ongaashi okunkondopeka omukalo gwokwiimonena oondjembo, opo shi kale oshidhigu kashona okumona iilwitho mbyoka, okuyelela nomukalo gwopaife.
Natango okwa gandja omagwedhelepo opo oomvula dhaamboka taya vulu okuninga omaindilo goondjembo dhi tulwe pombanda okuza po 18 okuya po 25.
MoNamibia konyala oondjembo dhi li
6 653 ohadhi gandja kehe omvula.
Nonando oshikumungu shoka osha li sha ningwa oompata mOmutumba gwoPashigwana momvula yo 2016 inaku ningwa omalunduluko gasha.
Olopota yo 'Global Violent Deaths' ndjoka ya pitithwa kuyele nuumvo moNamibia oya holola kutya omwaalu gwomaso gu li pombanda otagu etitha koondjembo.
Omiyalu dhomo 2016 odha holoka kutya omaso gatatu gomomaso 100 000 moNamibia otaga etithwa koondjembo, na Namibia oku li ponomola onti 14 miilongo yi na omwaalu gu li pombanda gwomaso taga etitha koondjembo.
Moonkambadhala dhokukutha mo oondjembo dhaaheli paveta, epangelo lyaNamibia olya li lya tula miilonga omahwahwameko muAgutse gwo 2016, gokukutha mo oondjembo ndhoka, sho oshigwana sha li sha pewa ompito opo shi gandje oondjembo ndhoka kopolisi, na itaku ningwa omapulaapulo gasha.
Pethimbo ndyoka omwaalu omunene gwoondjembo dhaahena oombapila odha pewa opolisi.
Okuya pehulilo yaJanuari gwo 2017, oondjembo 1 170, iikuti yi li 95 824 oshowo iitopitha yi li 81 oya gandjwa momake gopolisi.
Small Arms Survey, oya holola kutya monena muuyuni omu na oondjembo dhi vulithe pobiliyona yimwe nomwaalu gwoondjembo dhi li moshigwana ogwa londa pombanda okuza poomiliyona 650 momvula yo 2006 okuta poomiliyona 857 momvula yo 2017.
Omiyalu ndhoka odha kwatelamo oondjembo dhoka dhi na oombaapila naandhoka kadhi na oombapila.
Oshilongo shoka shi na omwaalu omunene gwoondjembo dhi li mokati koshigwana muuyuni oAmerika, ngoka kwa lopotwa kutya oku na oondjembo dhili pe 121 mokati kaakwashigwana ye yeli 100.
Okwa landula kuYemeni ngoka e na oondjembo 53 mokati kaakwashigwana 100, taku landula Montenegro oshowo Serbia mboka ye na oondjembo 39 mokati kaakwashigwana 100.
Uumwene woondjembo ndhoka owa kwatelamo woo oondjembo ndhoka dhi li komahangano omakeeleli gomaliko.
ELLANIE SMIT
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article