Ompumbwe yomagumbo moshilongo
Ompumbwe yomagumbo moshilongo

Ompumbwe yomagumbo moshilongo

Namibia okwa pumbwa okulonga nuudhiginini opo ku shunithwe pevi ondjele yomagumbo goombashu ndjoka tayi londo pombanda kehe omvula moshilongo, na otayi hwahwamekwa kompumbwe yomagumbo gopamuthika mokati koshigwana.
Jana-Mari Smith
Okwa pumbwa okuningwa oonkambadhala dha kwata miiti opo ku vule okukandulwa po ompumbwe yomagumbo ndjoka tayi etitha e yo pombanda lyetungo lyomagumbo goombashu moshilongo.

Embo epe kombinga yonkalo yomalukanda moNamibia, olya kunkilile kutya kakele ongele kwa ningwa oonkambadhaala dhokulundulula onkalo ndjoka, nena Namibia otaka kala e na oombashu taku tengenekwa dha thika po 500 000 okuya momvula yo 2030, noombashu ndhoka otadhi ka kala omagumbo gaakwashigwanataya tengenekwa ye Ii pomiliyona mbali moNamibia.

Aashangi yembo ndyoka opo lya pitithwa tali ithanwa “Informal Settlements in Namibia: Their Nature and Growth”, John Mendelsohn oshowo Beat Weber, mboka ya indungike kombinga yonkalo ndjoka uule wethimbo li vulithe pomvula yimwe oya kunilile kutya opo ku yandwe onkalo ndjoka yomwaalu omunene gwaakwashigwana tagu zi moombashu muule woombula 13, nena omagumbo gomakuma oga pumbwa okutungilwa oshigwana.

Mboka oya kunkilile kutya epangelo pamwe nomalelo goondoolopa oya pumbwa okugandja evi kondando tayi vulika kukehe gumwe.

Mo 1991 oopresenda 86 dhoamgumbo moNamibia ogali ga tungwa noondhopi, okuyeleka noopresenda 12 dhomagumbo ga tungwa noombashu.

Omwaalu ngoka ogwa kala tagu londo pombanda kehe omvula, sho mo 2001, oopresenda 77 dhomagumbo ga tungwa nomakuma omanga oombashu dha li pooprsenda 21. Mo 2011 omiyalu odha ulike kutya omwaalu gomagumbo goombashu ogwa londo pombanda sigo opoopresenda 32 omanga omagumbo gomakuma ga shuna pevi sigo noopresenda taku tengenekwa dhili po32.

Okuya mo 2023 otaku tengenekwa kutya omagumbo goombashu otaga ka londa pombanda noonkondo oshowo okuya mo 2025.

Aashangi mboka oya popi kombinga yomatompelo gaali kutya omolwashike ooprograma dhokutunga omagumbo ndhoka dhili miilonga ngashiingeyi moNamibia itadhi pondolasha.

Oondando dhili pombanda noonkondo oyo yimwe yomiinima mbyoka itayi hwepopalitha onkalo yomagumbo moshilongo nonando ope na ooprogramma ndhoka dhili miilonga dha nuninwa okutungila aakwashigwana omagumbo, shoka otashi yelithwa kutya aakwashigwana oyendji itaya vulu oondando dhomagumbo ngoka taga tungwa.

Natango ondjele yomagumbo ngoka taga tungwa oyi li pevi okuyeleka nompumbwe yomagumbo mokati koshigwana. Otaku tengenekwa kutya oombashu dhili 12 000 ohashi tungwa kehe omvula moNamibia, nonkalo ndjoka otayi thiminikwa unene embombolokelo lyaakwashigwana moondoolopa omolwa okukonga uuhipilo.

Onkalo yokwaahathike pamwe paliko ndjoka yi li ya taalela nale aakwashigwana moNamibia otayi tsikile nokuya pombanda ngele kape na shoka sha ningwapo.

Okwa tengenekwa kutya mo 2011 konyala aakwashigwana ya thika po 380 000 momalukanda kaye na uundjugo nomwaalu ngoka otashi vulika gwa li po 600 000.

Kombinga oondoolopa dhilwe otadhi kambadhala okulundulula omalukanda gadho ngaashi ondoolopa yaTjiwarongo nonando oonkambadhala ndhoka otadhi ningwa kashona nakashona.

Onkalo ndjoka otayi etitha woo ekanitho lyiiyemo komalelo goondoolopa molwaashoka aantu mboka taya lumbu moombashu dhaahena nokuli omayakulo goomuni ihaya futu iishoshela yomayakulo ngoka.

Embo ndyoka olya tsikile kutya aantu mboka taya zi komikunda ngele oya mono omahala gawo gomagumbo gopamuthika, nena shoka otashi ka etitha ya kale nomukumo moonkalamwenyo dhawo oshowo egameno.







JANA-MARI SMITH

Comments

Namibian Sun 2024-04-25

No comments have been left on this article

Please login to leave a comment

Premier League: Brighton 0 vs 4 Manchester City | Manchester United 4 vs 2 Sheffield United | Everton 2 vs 0 Liverpool | Crystal Palace 2 vs 0 Newcastle | Wolves 0 vs 1 Bournemouth | Arsenal 5 vs 0 Chelsea LaLiga: Sevilla 2 vs 1 Mallorca SerieA: Udinese 1 vs 2 AS Roma | AC Milan 1 vs 2 Inter Milan | AS Roma 1 vs 3 Bologna European Championships Qualifying: Coventry City 2 vs 3 Hull City | Leicester City 5 vs 0 Southampton | Middlesbrough 3 vs 4 Leeds United English Championship: Coventry City 2 vs 3 Hull City | Leicester City 5 vs 0 Southampton | Middlesbrough 3 vs 4 Leeds United Katima Mulilo: 15° | 34° Rundu: 15° | 34° Eenhana: 15° | 35° Oshakati: 17° | 34° Ruacana: 17° | 35° Tsumeb: 18° | 33° Otjiwarongo: 14° | 31° Omaruru: 17° | 34° Windhoek: 15° | 29° Gobabis: 17° | 31° Henties Bay: 15° | 21° Wind speed: 22km/h, Wind direction: S, Low tide: 10:02, High tide: 04:02, Low Tide: 22:08, High tide: 16:27 Swakopmund: 15° | 16° Wind speed: 27km/h, Wind direction: SW, Low tide: 10:00, High tide: 04:00, Low Tide: 22:06, High tide: 16:25 Walvis Bay: 15° | 23° Wind speed: 35km/h, Wind direction: SW, Low tide: 10:00, High tide: 03:59, Low Tide: 22:06, High tide: 16:24 Rehoboth: 16° | 31° Mariental: 19° | 32° Keetmanshoop: 19° | 32° Aranos: 20° | 33° Lüderitz: 14° | 25° Ariamsvlei: 18° | 31° Oranjemund: 14° | 21° Luanda: 26° | 29° Gaborone: 18° | 31° Lubumbashi: 12° | 26° Mbabane: 15° | 20° Maseru: 12° | 26° Antananarivo: 14° | 26° Lilongwe: 14° | 27° Maputo: 20° | 27° Windhoek: 15° | 29° Cape Town: 16° | 24° Durban: 18° | 23° Johannesburg: 18° | 25° Dar es Salaam: 23° | 26° Lusaka: 18° | 29° Harare: 15° | 29° Currency: GBP to NAD 23.74 | EUR to NAD 20.39 | CNY to NAD 2.62 | USD to NAD 19.01 | DZD to NAD 0.14 | AOA to NAD 0.02 | BWP to NAD 1.34 | EGP to NAD 0.39 | KES to NAD 0.14 | NGN to NAD 0.01 | ZMW to NAD 0.72 | ZWL to NAD 0.04 | BRL to NAD 3.72 | RUB to NAD 0.21 | INR to NAD 0.23 | USD to DZD 134.41 | USD to AOA 834.06 | USD to BWP 13.85 | USD to EGP 47.85 | USD to KES 134.48 | USD to NGN 1277.03 | USD to ZAR 19.03 | USD to ZMW 26.4 | USD to ZWL 321 | Stock Exchange: JSE All Share Index 74329.37 Down -0.25% | Namibian Stock Exchange (NSX) Overall Index 1642.69 Up +6.30% | Casablanca Stock Exchange (CSE) MASI 13346.81 Up +0.49% | Egyptian Exchange (EGX) 30 Index 25917.59 Down -3.21% | Botswana Stock Exchange (BSE) DCI Same 0 | NSX: MTC 7.75 SAME | Anirep 8.99 SAME | Capricorn Investment group 17.34 SAME | FirstRand Namibia Ltd 49 DOWN 0.50% | Letshego Holdings (Namibia) Ltd 4.1 UP 2.50% | Namibia Asset Management Ltd 0.7 SAME | Namibia Breweries Ltd 31.49 UP 0.03% | Nictus Holdings - Nam 2.22 SAME | Oryx Properties Ltd 12.1 UP 1.70% | Paratus Namibia Holdings 11.99 SAME | SBN Holdings 8.45 SAME | Trustco Group Holdings Ltd 0.48 SAME | B2Gold Corporation 47.34 DOWN 1.50% | Local Index closed 677.62 UP 0.12% | Overall Index closed 1534.6 DOWN 0.05% | Osino Resources Corp 19.47 DOWN 2.41% | Commodities: Gold US$ 2 332.49/OZ UP +0.70% | Copper US$ 4.51/lb UP +1.78% | Zinc US$ 2 867.60/T UP 0.22% | Brent Crude Oil US$ 88.84/BBP UP +0.96% | Platinum US$ 914.94/OZ UP +1.42% Sport results: Premier League: Brighton 0 vs 4 Manchester City | Manchester United 4 vs 2 Sheffield United | Everton 2 vs 0 Liverpool | Crystal Palace 2 vs 0 Newcastle | Wolves 0 vs 1 Bournemouth | Arsenal 5 vs 0 Chelsea LaLiga: Sevilla 2 vs 1 Mallorca SerieA: Udinese 1 vs 2 AS Roma | AC Milan 1 vs 2 Inter Milan | AS Roma 1 vs 3 Bologna European Championships Qualifying: Coventry City 2 vs 3 Hull City | Leicester City 5 vs 0 Southampton | Middlesbrough 3 vs 4 Leeds United English Championship: Coventry City 2 vs 3 Hull City | Leicester City 5 vs 0 Southampton | Middlesbrough 3 vs 4 Leeds United Weather: Katima Mulilo: 15° | 34° Rundu: 15° | 34° Eenhana: 15° | 35° Oshakati: 17° | 34° Ruacana: 17° | 35° Tsumeb: 18° | 33° Otjiwarongo: 14° | 31° Omaruru: 17° | 34° Windhoek: 15° | 29° Gobabis: 17° | 31° Henties Bay: 15° | 21° Wind speed: 22km/h, Wind direction: S, Low tide: 10:02, High tide: 04:02, Low Tide: 22:08, High tide: 16:27 Swakopmund: 15° | 16° Wind speed: 27km/h, Wind direction: SW, Low tide: 10:00, High tide: 04:00, Low Tide: 22:06, High tide: 16:25 Walvis Bay: 15° | 23° Wind speed: 35km/h, Wind direction: SW, Low tide: 10:00, High tide: 03:59, Low Tide: 22:06, High tide: 16:24 Rehoboth: 16° | 31° Mariental: 19° | 32° Keetmanshoop: 19° | 32° Aranos: 20° | 33° Lüderitz: 14° | 25° Ariamsvlei: 18° | 31° Oranjemund: 14° | 21° Luanda: 26° | 29° Gaborone: 18° | 31° Lubumbashi: 12° | 26° Mbabane: 15° | 20° Maseru: 12° | 26° Antananarivo: 14° | 26° Lilongwe: 14° | 27° Maputo: 20° | 27° Windhoek: 15° | 29° Cape Town: 16° | 24° Durban: 18° | 23° Johannesburg: 18° | 25° Dar es Salaam: 23° | 26° Lusaka: 18° | 29° Harare: 15° | 29° Economic Indicators: Currency: GBP to NAD 23.74 | EUR to NAD 20.39 | CNY to NAD 2.62 | USD to NAD 19.01 | DZD to NAD 0.14 | AOA to NAD 0.02 | BWP to NAD 1.34 | EGP to NAD 0.39 | KES to NAD 0.14 | NGN to NAD 0.01 | ZMW to NAD 0.72 | ZWL to NAD 0.04 | BRL to NAD 3.72 | RUB to NAD 0.21 | INR to NAD 0.23 | USD to DZD 134.41 | USD to AOA 834.06 | USD to BWP 13.85 | USD to EGP 47.85 | USD to KES 134.48 | USD to NGN 1277.03 | USD to ZAR 19.03 | USD to ZMW 26.4 | USD to ZWL 321 | Stock Exchange: JSE All Share Index 74329.37 Down -0.25% | Namibian Stock Exchange (NSX) Overall Index 1642.69 Up +6.30% | Casablanca Stock Exchange (CSE) MASI 13346.81 Up +0.49% | Egyptian Exchange (EGX) 30 Index 25917.59 Down -3.21% | Botswana Stock Exchange (BSE) DCI Same 0 | NSX: MTC 7.75 SAME | Anirep 8.99 SAME | Capricorn Investment group 17.34 SAME | FirstRand Namibia Ltd 49 DOWN 0.50% | Letshego Holdings (Namibia) Ltd 4.1 UP 2.50% | Namibia Asset Management Ltd 0.7 SAME | Namibia Breweries Ltd 31.49 UP 0.03% | Nictus Holdings - Nam 2.22 SAME | Oryx Properties Ltd 12.1 UP 1.70% | Paratus Namibia Holdings 11.99 SAME | SBN Holdings 8.45 SAME | Trustco Group Holdings Ltd 0.48 SAME | B2Gold Corporation 47.34 DOWN 1.50% | Local Index closed 677.62 UP 0.12% | Overall Index closed 1534.6 DOWN 0.05% | Osino Resources Corp 19.47 DOWN 2.41% | Commodities: Gold US$ 2 332.49/OZ UP +0.70% | Copper US$ 4.51/lb UP +1.78% | Zinc US$ 2 867.60/T UP 0.22% | Brent Crude Oil US$ 88.84/BBP UP +0.96% | Platinum US$ 914.94/OZ UP +1.42%