Omaikuthomwenyo ogeli omukundu omunene moNamibia

Omiyalu tadhi halutha noonkondo odha ulike kutya Namibia oku li ponomola onti 11 muuyuni miilongo mbyoka yina aantu oyendji taya hulitha po oonkalamwenyo dhawo yoyene.
Jana-Mari Smith
Okwa tengenekwa kutya AaNamibia ye li po 25 000 oya kambadhala okwiidhipaga momvula yo 2015 omanga ye li po 2 331 yiidhipaga pokati komvula yo 2011 no 2015.

Omwaalu gwomaikuthomwenyo guli pombanda moshilongo, ogwa thiminike uuministeli wuundjolowele wu ninge omapekaapeko momvula yo 2016 nokuholola kutya omaikuthomwenyo oge li omukundu omunene guundjolowele woshigwana.

Olopota oya holola kutya oopresenda 85.5 odhomaso gaantu yiimangeleka, oopresenda 10.5 aantu yiiyaha noondjembo. Opresenda 1.2 oyiidhipaga paku nwa oopela odhindji, omanga oopresenda dha faathana natango dha longitha uusigo mokwiikutha omwenyo. Aantu aashona oya idhipaga pakwiiyumbila momeya, oshowo okuteta uuthipa wombinzi piikesho yawo omanga aashona natango yiiyumbu okuza pohala omaleeleka. Mokati kaantu ye li po 2 331 mboka ya si oopresenda 84.4 odhaalumentu omanga oopresenda 15.6 dhakiintu. Omakonaakono oga holola kutya aalumentu oyo olundji haya ikutha oomwenyo iikando ya thika pu itano okuyeleka naakiintu.

Omakonaakono oga holola natango kutya omaidhipago ogendji, otaga ningwa kaantu yoomvula dhi li pokati ko 20 no 39. Oopresenda 5 dhomaantu ye li po 2 331 mboka yiidhipaga, ya thigi po omatumwalaka gaashoka she ya dhiminike. Olopota oya holola kutya omuntu owala gumwe gwomaantu 10, mboka yiikutha omwenyo ya kambadhala okukonga ekwatho.

Oopresenda 90 dhaamboka inaya konga ekwatho, etata olya holola kutya ekwatho itali ningi elunduluko lya sha nenge aantu yamwe itaya uvuko onkalo yawo. Oshitopolwa shoka osha hololwa shi na omwaalu gu li pombanda gwaantu taya idhipaga, oshitopolwa shaShana, sha landula koshitopolwa sha Otjozondjupa, Ohangwena, Hardap oshowo Omusati.MuAfrika, Namibia oku li ponomola ontine momusholondondo gwiilongo mbyoka yi na omwaalu gu li pombanda gwaantu taya ikutha oomwenyo omanga muuyuni e li ponomola onti 11. Oopresenda dhaantu mboka ya ningilwa omapulaapulo odha yamukula kutya odhishi aantu mboka ya si onga oshizemo shomaikuthomwenyo. Molopota ndjoka ya li ya pitithwa muKotomba gwo 2018, Ominista nale yUundjolowele, Bernhard Haufiku okwa popi kutya einingilo lyomiyonena oshi li onkalo ya dhigupala mokati koshigwaa, paliko oshowo omaipulo muundjolowele woshigwana, na oyi li omaupyakadhi ngoka ga taalela unene oohandimwe.

Olopota ndjoka oyi na omusholondondo gwomagwedhelepo ngoka taga vulu okulongithwa meyando lyiipotha yomaidhipago oshowo ekwatho nekondololo. Nonando etata lyaamboka ya ningilwa omapulaapulo pethimbo kwa ningwa omakonaakono ngoka oya holola kutya oofamili nookume oya manguluka okukundathana omadhilaadhilo gomaikuthomwenyo, oopresenda owala 38.9 dhuuvite kutya oshigwana adhihe osha manguluka okukundathana oonkundathana dholudhi ndoka. Oopresenda 64 odha holola kutya omaikuthomwenyo oga talika onga eyono mokati koshigwana naashoka otashi etitha omambandameko kaantu ya konge omakwatho.

Omakonaakono natango oga holola kutya olundji sho aantu taya kongo omakwatho, ihaga kalapo.

Nonando aniwa oofamili nookuume oshowo aaleli yopambepo oye na uukwawo wanankali, kaye na uunongo wokugandja eyambidhidho tali pumbiwa.

Nonando ongaaka omakonaakono oga holola kutya mboka ya kongo ekwatho konima shonkambadhala dhokwiidhipaga ihaya kambadhala we okwiidhipaga.

Omapekaapeko oga holola kutya omaikuthomwenyo kage na kutya ohaga holoka owala pontumba ihe oga guma iilongo mbyoka iikengeli oshowo mbyoka yahepa.

Omiyalu dha gandjwa kOpolisi yaNamibia odha holola kutya kape na omayooloko komiyalu, pokati komaikuthomwenyo ngoka ga ningwa moondoolopa nenge muushayi.

Momvula yo 2014, Ehangano lyUundjolowele mUuyuni, ano lyoWorld Health Organisation olya tengeneke kutya konyala kehe omvula ohaku lopotwa omaikuthomwenyo geli po 800 000 muuyuni, omanga aantu ye vulithe pomiyalu ngoka niikando omi 20, haya kambadhala okwiikutha omwenyo. Okwa tengenekwa kutya okuya momvula yo 2020, omaso gaantu taya idhipaga otaga kala poomiliyona 1.5.

Comments

Namibian Sun 2024-03-29

No comments have been left on this article

Please login to leave a comment

Katima Mulilo: 19° | 36° Rundu: 19° | 29° Eenhana: 19° | 29° Oshakati: 21° | 30° Ruacana: 20° | 33° Tsumeb: 19° | 29° Otjiwarongo: 16° | 29° Omaruru: 19° | 32° Windhoek: 17° | 29° Gobabis: 17° | 30° Henties Bay: 16° | 20° Wind speed: 22km/h, Wind direction: S, Low tide: 11:22, High tide: 05:24, Low Tide: 23:26, High tide: 17:46 Swakopmund: 16° | 17° Wind speed: 24km/h, Wind direction: SW, Low tide: 11:20, High tide: 05:22, Low Tide: 23:24, High tide: 17:44 Walvis Bay: 16° | 22° Wind speed: 27km/h, Wind direction: SW, Low tide: 11:20, High tide: 05:21, Low Tide: 23:24, High tide: 17:43 Rehoboth: 19° | 30° Mariental: 23° | 34° Keetmanshoop: 24° | 35° Aranos: 22° | 33° Lüderitz: 15° | 28° Ariamsvlei: 24° | 35° Oranjemund: 14° | 25° Luanda: 27° | 28° Gaborone: 20° | 32° Lubumbashi: 17° | 26° Mbabane: 16° | 21° Maseru: 11° | 29° Antananarivo: 16° | 27° Lilongwe: 17° | 27° Maputo: 20° | 28° Windhoek: 17° | 29° Cape Town: 17° | 28° Durban: 20° | 24° Johannesburg: 16° | 24° Dar es Salaam: 26° | 32° Lusaka: 20° | 30° Harare: 16° | 29° Currency: GBP to NAD 23.82 | EUR to NAD 20.37 | CNY to NAD 2.62 | USD to NAD 18.91 | DZD to NAD 0.14 | AOA to NAD 0.02 | BWP to NAD 1.33 | EGP to NAD 0.39 | KES to NAD 0.14 | NGN to NAD 0.01 | ZMW to NAD 0.74 | ZWL to NAD 0.04 | BRL to NAD 3.77 | RUB to NAD 0.2 | INR to NAD 0.23 | USD to DZD 134.17 | USD to AOA 832.63 | USD to BWP 13.71 | USD to EGP 47.35 | USD to KES 130.98 | USD to NGN 1415.13 | USD to ZAR 18.92 | USD to ZMW 25.01 | USD to ZWL 321 | Stock Exchange: JSE All Share Index 74536 Up +0.85% | Namibian Stock Exchange (NSX) Overall Index 1528.69 Up +0.84% | Casablanca Stock Exchange (CSE) MASI 12986.94 Up +0.04% | Egyptian Exchange (EGX) 30 Index 27559.35 Down -2.36% | Botswana Stock Exchange (BSE) DCI Same 0 | NSX: MTC 7.75 SAME | Anirep 8.99 SAME | Capricorn Investment group 17.34 SAME | FirstRand Namibia Ltd 49 DOWN 0.50% | Letshego Holdings (Namibia) Ltd 4.1 UP 2.50% | Namibia Asset Management Ltd 0.7 SAME | Namibia Breweries Ltd 31.49 UP 0.03% | Nictus Holdings - Nam 2.22 SAME | Oryx Properties Ltd 12.1 UP 1.70% | Paratus Namibia Holdings 11.99 SAME | SBN Holdings 8.45 SAME | Trustco Group Holdings Ltd 0.48 SAME | B2Gold Corporation 47.34 DOWN 1.50% | Local Index closed 677.62 UP 0.12% | Overall Index closed 1534.6 DOWN 0.05% | Osino Resources Corp 19.47 DOWN 2.41% | Commodities: Gold US$ 2 233.12/OZ UP +1.93% | Copper US$ 3.99/lb UP +0.12% | Zinc US$ 2 455.50/T UP 0% | Brent Crude Oil US$ 87.65/BBP UP +1.46% | Platinum US$ 908.62/OZ UP +1.53% Sport results: Weather: Katima Mulilo: 19° | 36° Rundu: 19° | 29° Eenhana: 19° | 29° Oshakati: 21° | 30° Ruacana: 20° | 33° Tsumeb: 19° | 29° Otjiwarongo: 16° | 29° Omaruru: 19° | 32° Windhoek: 17° | 29° Gobabis: 17° | 30° Henties Bay: 16° | 20° Wind speed: 22km/h, Wind direction: S, Low tide: 11:22, High tide: 05:24, Low Tide: 23:26, High tide: 17:46 Swakopmund: 16° | 17° Wind speed: 24km/h, Wind direction: SW, Low tide: 11:20, High tide: 05:22, Low Tide: 23:24, High tide: 17:44 Walvis Bay: 16° | 22° Wind speed: 27km/h, Wind direction: SW, Low tide: 11:20, High tide: 05:21, Low Tide: 23:24, High tide: 17:43 Rehoboth: 19° | 30° Mariental: 23° | 34° Keetmanshoop: 24° | 35° Aranos: 22° | 33° Lüderitz: 15° | 28° Ariamsvlei: 24° | 35° Oranjemund: 14° | 25° Luanda: 27° | 28° Gaborone: 20° | 32° Lubumbashi: 17° | 26° Mbabane: 16° | 21° Maseru: 11° | 29° Antananarivo: 16° | 27° Lilongwe: 17° | 27° Maputo: 20° | 28° Windhoek: 17° | 29° Cape Town: 17° | 28° Durban: 20° | 24° Johannesburg: 16° | 24° Dar es Salaam: 26° | 32° Lusaka: 20° | 30° Harare: 16° | 29° Economic Indicators: Currency: GBP to NAD 23.82 | EUR to NAD 20.37 | CNY to NAD 2.62 | USD to NAD 18.91 | DZD to NAD 0.14 | AOA to NAD 0.02 | BWP to NAD 1.33 | EGP to NAD 0.39 | KES to NAD 0.14 | NGN to NAD 0.01 | ZMW to NAD 0.74 | ZWL to NAD 0.04 | BRL to NAD 3.77 | RUB to NAD 0.2 | INR to NAD 0.23 | USD to DZD 134.17 | USD to AOA 832.63 | USD to BWP 13.71 | USD to EGP 47.35 | USD to KES 130.98 | USD to NGN 1415.13 | USD to ZAR 18.92 | USD to ZMW 25.01 | USD to ZWL 321 | Stock Exchange: JSE All Share Index 74536 Up +0.85% | Namibian Stock Exchange (NSX) Overall Index 1528.69 Up +0.84% | Casablanca Stock Exchange (CSE) MASI 12986.94 Up +0.04% | Egyptian Exchange (EGX) 30 Index 27559.35 Down -2.36% | Botswana Stock Exchange (BSE) DCI Same 0 | NSX: MTC 7.75 SAME | Anirep 8.99 SAME | Capricorn Investment group 17.34 SAME | FirstRand Namibia Ltd 49 DOWN 0.50% | Letshego Holdings (Namibia) Ltd 4.1 UP 2.50% | Namibia Asset Management Ltd 0.7 SAME | Namibia Breweries Ltd 31.49 UP 0.03% | Nictus Holdings - Nam 2.22 SAME | Oryx Properties Ltd 12.1 UP 1.70% | Paratus Namibia Holdings 11.99 SAME | SBN Holdings 8.45 SAME | Trustco Group Holdings Ltd 0.48 SAME | B2Gold Corporation 47.34 DOWN 1.50% | Local Index closed 677.62 UP 0.12% | Overall Index closed 1534.6 DOWN 0.05% | Osino Resources Corp 19.47 DOWN 2.41% | Commodities: Gold US$ 2 233.12/OZ UP +1.93% | Copper US$ 3.99/lb UP +0.12% | Zinc US$ 2 455.50/T UP 0% | Brent Crude Oil US$ 87.65/BBP UP +1.46% | Platinum US$ 908.62/OZ UP +1.53%