Kwa kolekwa oshipotha shimwe shombuto yoCongo fever
Kwa kolekwa oshipotha shimwe shombuto yoCongo fever

Kwa kolekwa oshipotha shimwe shombuto yoCongo fever

Jana-Mari Smith
JANA-MARI SMITH

Omupangwa owala gumwe ngoka a li ta mono epango oye a kwatwa kombuto yo Crimean Congo haemorrhagic fever (CCHF) monooli yaNamibia, sha landula iizemo yomakonaakono mbyoka a ningilwa.

Iipotha yilwe iyali mbyoka ya fekelwa, inayi gandja iizemo yombuto ndjoka, omanga yilwe iyali natango iizemo inayi gandjwa.

Pethimbo lyomutumba gwiikundaneki ngoka gwa ningwa kuuministeli wuundjolowele oshowo kuuministeli wuunamapya, mEtitatu, Ominista yuundjolowele, Kalumbi Shangula okwa popi kutya omupangwa ngoka a monika ombuto ndjoka okwa lalelwa moshipangelo momasiku 11 gaMei.

Okuli omunamimvo 54 a za momukunda Onethika na okwa li a taambelwa moshipangelo momasiku 24 gaApilili.

Iizemo yomakonaakono ngoka ga ningilwa omukokele gwoomvula 77 a za momukunda gwa faathana ngoka a hulitha konima sho uulike omadhidhiliko ga faaathana, oya holola kutya omukokele ngoka ka li e na ombuto ndjoka.

Okwa tegelellika natango iizemo yaapangwa yaali, omunamimvo 27 omulumentu, ngoka a lalekwa moshipangelo momasiku 11 gaMei oshowo omunamimvo 57 omukiintu.

Omakonaakono ngoka ga ningilwa natango aapangwa yalwe yaali omulumentu gwoomvula 40 oshowo gumwe gwoomvula 50, inaga ulika ombuto ndjoka.

Kakele komutumba ngoka gwa ningwa pamwe kiikondo mbyoka yepangelo, okwa tumwa aanambelewa yopombela opo ya ka pombele omudhingoloko ngoka gwa gumwa, nokupanga konyala oongombe dhi li po 3 800 okuza koongupa.

Omunambelewa muuministeli wuunamapya, Omundohotola Albertina Shilongo, okwa tsu omuthindo kutya omukithi ngoka gahu taandelithwa koongupa.

Omundohotola ngoka okwa popi kutya osha simana opo ya ndungike aanafaalama ya kondolole oongupa nokupanga iimuna yawo mbyoka yi na oongumba opo ku yandwe etaandelo lyomukithi ngoka.

Omundohotola, Eric Dziuban, ngoka e li omukomeho moshilongo gwoUS Centre for Disease Control and Prevention (CDC), okwa popi kutya nonando omukithi gwo Congo fever ogwa nika oshiponga noonkondo, inagu pumbwa okweetitha embandapalo mokati koshigwana molwaashoka etaandelo lyomukithi ngoka olishiwike kutya uuna omuntu alika kongupa nenge a kwata iikunguliki yomolutu yomuntu ngoka a kwatwa.

Okwa popi kutya omukithi ngoka ihagu taaandele moshigwana ngaaashi omikithi dhilwe a tumbula omukithi gwoEbola.

Okwa popi kutya nonando omukithi ngoka ohagu e ta omaso goopresenda 9 sigo opo 50 mokati kaantu mboka ya kwatwa, aantu oyendji oya pangwa nokuhupa okuza komukithi ngoka.

Omukalelipo gwehangano lyoWorld Health Organisation (WHO) moNamibia, Omundohotola Charles Sagoe-Moses, okwa popi kutya ekeelelo nedhidhiliko lyomukithi ngoka petameko osho sha simana mekondololo lyomukithi.

Okwa popi kutya eigameno okuza koongupa olyo onkatu yotango mekeelelo lyomukithi ngoka, molwaashoka iipotha ya kalela po oopresenda 70 yomukithi ngoka ohayi zilile koongupa.

Okulopota omukithi ngoka pethimbo omuntu uulike omadhidhiliko gopetameko lyomukithi nasho osha simana noonkondo, ta gwedhwa po kutya shoka osho sha hupitha omwenyo gomukiintu ngoka a kwatwa komukithi muApilili. Okwa kunkilile AaNamibia ya ka konge omakwatho gopaunamiti meendelelo uuna ya mono omadhidhiliko gomukithi ngoka.

Shangula okwa popi kutya omadhidhiliko gomukithi ngoka ongaashi oshivu, uuwehame moontumba, oluyeye, oshipwatagula, uuwehame mepunda oshowo oshimela shoka ethimbo limwe hashi kala ombinzi. Engwangwano oshowo etiko lyombinzi nayo oyimwe yomomadhidhiliko.

Okwa kunkilile kutya mboka ye li moshiponga shoka unene oomboka haya kala piimuna olundji, ngaashi aalithi yiimuna, aaanambelelwa yuundjolowele wiimuna, aaniilonga yomuutomeno oshowo aanambelewa yuunamiti mboka taya sile oshisho aapangwa yomukithi ngoka.

Kakele kokuyanda oongupa, uuministeli otawu kunkilile aakwashigwana ya zale omanyala oshowo iikutu yokwiigamena uuna taya ungaunga niimuna, oshowo okuzala iikutu yi na omalwaala ga yela hoka oongupa tadhi vulu okumonikila mbala.

Ekwato lyaantu taya ulike omadhidhiliko gomukithi ngoka olya pumbwa okuyandwa noonkondo.

Okuza komahala hoka kwa dhidhilikwa oongupa, aantu oya pumbwa okukonaakona omalutu gawo, opo ya tale ngele oye na oongupa.



Uuna omuntu tiikutha ongupa, okwa pumbwa oku yi kutha ko ayihe lumwe, na nakuyandwe okutopola olutu lwongupa molwaashoka otashi tula pombanda ekwato komukithi ngoka.

Comments

Namibian Sun 2024-04-20

No comments have been left on this article

Please login to leave a comment

LaLiga: Athletic Club 1 vs 1 Granada SerieA: Cagliari 2 vs 2 Juventus | Genoa 0 vs 1 SS Lazio Katima Mulilo: 16° | 35° Rundu: 16° | 34° Eenhana: 18° | 35° Oshakati: 20° | 34° Ruacana: 19° | 35° Tsumeb: 18° | 33° Otjiwarongo: 17° | 31° Omaruru: 17° | 33° Windhoek: 16° | 30° Gobabis: 17° | 31° Henties Bay: 17° | 24° Wind speed: 21km/h, Wind direction: S, Low tide: 07:53, High tide: 14:09, Low Tide: 19:53, High tide: 02:00 Swakopmund: 17° | 21° Wind speed: 23km/h, Wind direction: SW, Low tide: 07:51, High tide: 14:07, Low Tide: 19:51, High tide: 02:00 Walvis Bay: 19° | 27° Wind speed: 30km/h, Wind direction: SW, Low tide: 07:51, High tide: 14:06, Low Tide: 19:51, High tide: 02:00 Rehoboth: 18° | 32° Mariental: 21° | 34° Keetmanshoop: 23° | 34° Aranos: 20° | 34° Lüderitz: 18° | 31° Ariamsvlei: 23° | 37° Oranjemund: 16° | 27° Luanda: 26° | 29° Gaborone: 20° | 33° Lubumbashi: 15° | 26° Mbabane: 16° | 30° Maseru: 13° | 27° Antananarivo: 13° | 27° Lilongwe: 15° | 27° Maputo: 19° | 32° Windhoek: 16° | 30° Cape Town: 17° | 26° Durban: 19° | 26° Johannesburg: 18° | 29° Dar es Salaam: 24° | 29° Lusaka: 17° | 28° Harare: 14° | 29° #REF! #REF!