Ekondjelo lyevi lyuunafaalama mOshikoto
Konyala aanafaalama ya thika po 200 oya taalela etidho okuza mOkoli moshikandjohogololo Onalusheshete, konima sho aanankondo yaali yomonooli ya pula Oshikoto Communal Land Board opo ku tulwe paumwene evi ndyoka taya popi kutya olya kala lyawo uule woomvula dha thika po 20.
Omvula ya piti omunangeshefa Samuel Namwele oshowo kansela nale gwoshikandjohogololo Okaku Joseph endjala, oya popi kutya evi ndyoka olya li ofaalaama yawo yopaumwene, omanga aakwashigwana mboka yeli pehala mpoka taya popi kutya oya kala poshitopolwa shoka shevi shuunene woohecta 2 593 okutameka omvula yo 1996.
Aakalimo mboka oya lombwele oNamibia Sun kutya oya nongele kombinga yoshikumungu shoka muJuli gwomvula ya piti, sho kwa li kwa tulwa etseyitho miikundaneki kombinga yomusholondondo gwaamboka ya ningi eindilo lyokuhiila omahala gevi, noshitopolwa shevi mpoka yeli osha kwatelwa mo momusholondondo ngoka.
“Onde ya pehala ndika mo1996, na onda a dha po oohambo ooshona, ihe ehala alihe kalya li sha. Onda tulapo ohambo yandje naantu yamwe oya tameke taye ya po. Lwanima otwa ka tseyithilwa kutya ehala ndyoka oli li ofaalama yopaumwene ya totwapo komulumentu ngoka a hulitha nale nofamili ye oya hala ofaalama ndjoka, ihe inatu mona omuntu sigo twa mono etseyitho ndyoka moshifokundaneki,” omuntu gumwe ngoka ina hala okutumbulwa kuukwatya we a popi.
Konima yomakonaakono, oNamibian Sun oya nongele kutya Okolo oya totwapo onga ofaalama mo 1985, nomunangeshefa nale Mathew Elago, ihe ina kala pevi ndyoka sigo osho a hulitha mo 2008.
Konima sho ya mono etseyitho ndjoka, aantu mboka oya shangele omukanda kokomitiye yelelo lyevi lyaayehe muJuli gwomvula ya piti, taya pataneke eindilo ndyoka. Oya holola kutya aaningi yeindilo oya mono oondokumende dhevi momukalo gwaahena uuyuki okuza kelenga enene lyOnalusheshete, Eino Shondili Amutenya.
Ofaalama ndjoka monena oya topolwa miitopolwa iyali, moka Endjala ta popi kutya ye okuna ko oshitopolwa shuunene woohecta 1 235 omanga Namwele a popi kutya ye oku na oshitopolwa shoohecta 1 358.
Momasiku 12 gaKotomba omvula ya piti, omunashipundi gwokomitiye yelelo lyevi lyaayehe, moshitopolwa shaShikoto, Sointu Angula-Mupopiwa, okwa gandja omayele kaakwashigwana mboka ya ninge omapulo kElelo lyaNdonga, kombinga yuumwene wevi ndyoka nokugandja omikanda ghomondjila kokomitiye ndjoka omanga omasiku 30 gaNovemba inaga thikana. Aakwashigwana mboka oya pe okomitiye ndjoka sigo omasiku 16 gaJanuari nuumvo opo ya kale ya yelitha oshikumungu shoka.
Sho ya ningilwa omapulo, Namwele okwa popi kutya yo naEndjala oya landa ofaalama ndjoka kuElago mo 2006, na oyali ya dha po owala aantu ya thika puyaheyali pethimbo ndyoka. Okwa popi kutya omanga inaye li landa, Elago okwa adhika nale a shunitha evi ndyoka kelelo lyaNdonga. Namwele okwa popi kutya sho ya landa tango ehala ndyoka inaya vula okukalapo molwaashoka elenga enene nale moshikandjo Oniimwandi, Boas Mweendeleli, okwa li e li ompinge negandjo lyuuthemba wokukala mofaalama ndjoka.
“Otwa ningi eindilo kelelo lyopamuthigululwakalo na otwa pewa epitiko kelelo oshowo omukwaniilwa. Oto vulu okuya wu ka pule Shondili (Amutenya) oshowo omukwaniilwa. Oyo ye tu pe uuthemba wofaalama ndjoka Okolo,” Namwele a popi.
Okwa popi kutya omwaalu gwaantu mofaalama ndjoka ogwa londo pombanda meendelelo, sho omukwaita gwontumba gwoGrootfontein a tameke ta tululula aakwiita yakwawo mofaalama ndjoka.
“Sho twa landa ofaalama ndjoka opwa li owala aantu yaheyali, sigo osho omukwiita gumwe gwomukwambi a tameke ta gandja evi kaakwiita yakwawo ya za mo Grootfontein. Tse otu na oombaapila dhetu dhofaalama dha shainwa kOmukwaniilwa Immanuel Kauluma Elifas.”
Namwele okwa tsikile kutya omwaalu gwaantu mboka ya tula mofaalama ndjoka ogwa londo pombanda molwaashoka sho ya landa ofaalama, elenga enene lyaNiimwandi kalya li lya hala opo ya ye mofaalama ndjoka sigo osho omukwaniilwa a ulike Amutenya, ngoka e ya pe omulilo omuzizi. Endjala okwa popi kutya otashi kutha shike, aantu mboka naya ze po owala pevi lyawo.
“Kutya otashi tu pula okwaako nokagulu, aantu mboka naya ze po pehala lyetu. Aantu mboka otaya fundju oya pumbwa okuya…..tse otu na oombaapila adhihe. Omukwiita ngoka a tidhwa mOkavango oye a tula aantu ayehe mofaalama ndjoka,” Endjala ta popi. Endjala okwa popi woo kutya aantu mboka oya yonagula omboola mofaalama ndjoka. Elelo lyaNdonga oya ukitha omapulo agehe kuAmutenya ngoka ina vula okumonika.
ILENI NANDJATO
Aakalimo mboka oya lombwele oNamibia Sun kutya oya nongele kombinga yoshikumungu shoka muJuli gwomvula ya piti, sho kwa li kwa tulwa etseyitho miikundaneki kombinga yomusholondondo gwaamboka ya ningi eindilo lyokuhiila omahala gevi, noshitopolwa shevi mpoka yeli osha kwatelwa mo momusholondondo ngoka.
“Onde ya pehala ndika mo1996, na onda a dha po oohambo ooshona, ihe ehala alihe kalya li sha. Onda tulapo ohambo yandje naantu yamwe oya tameke taye ya po. Lwanima otwa ka tseyithilwa kutya ehala ndyoka oli li ofaalama yopaumwene ya totwapo komulumentu ngoka a hulitha nale nofamili ye oya hala ofaalama ndjoka, ihe inatu mona omuntu sigo twa mono etseyitho ndyoka moshifokundaneki,” omuntu gumwe ngoka ina hala okutumbulwa kuukwatya we a popi.
Konima yomakonaakono, oNamibian Sun oya nongele kutya Okolo oya totwapo onga ofaalama mo 1985, nomunangeshefa nale Mathew Elago, ihe ina kala pevi ndyoka sigo osho a hulitha mo 2008.
Konima sho ya mono etseyitho ndjoka, aantu mboka oya shangele omukanda kokomitiye yelelo lyevi lyaayehe muJuli gwomvula ya piti, taya pataneke eindilo ndyoka. Oya holola kutya aaningi yeindilo oya mono oondokumende dhevi momukalo gwaahena uuyuki okuza kelenga enene lyOnalusheshete, Eino Shondili Amutenya.
Ofaalama ndjoka monena oya topolwa miitopolwa iyali, moka Endjala ta popi kutya ye okuna ko oshitopolwa shuunene woohecta 1 235 omanga Namwele a popi kutya ye oku na oshitopolwa shoohecta 1 358.
Momasiku 12 gaKotomba omvula ya piti, omunashipundi gwokomitiye yelelo lyevi lyaayehe, moshitopolwa shaShikoto, Sointu Angula-Mupopiwa, okwa gandja omayele kaakwashigwana mboka ya ninge omapulo kElelo lyaNdonga, kombinga yuumwene wevi ndyoka nokugandja omikanda ghomondjila kokomitiye ndjoka omanga omasiku 30 gaNovemba inaga thikana. Aakwashigwana mboka oya pe okomitiye ndjoka sigo omasiku 16 gaJanuari nuumvo opo ya kale ya yelitha oshikumungu shoka.
Sho ya ningilwa omapulo, Namwele okwa popi kutya yo naEndjala oya landa ofaalama ndjoka kuElago mo 2006, na oyali ya dha po owala aantu ya thika puyaheyali pethimbo ndyoka. Okwa popi kutya omanga inaye li landa, Elago okwa adhika nale a shunitha evi ndyoka kelelo lyaNdonga. Namwele okwa popi kutya sho ya landa tango ehala ndyoka inaya vula okukalapo molwaashoka elenga enene nale moshikandjo Oniimwandi, Boas Mweendeleli, okwa li e li ompinge negandjo lyuuthemba wokukala mofaalama ndjoka.
“Otwa ningi eindilo kelelo lyopamuthigululwakalo na otwa pewa epitiko kelelo oshowo omukwaniilwa. Oto vulu okuya wu ka pule Shondili (Amutenya) oshowo omukwaniilwa. Oyo ye tu pe uuthemba wofaalama ndjoka Okolo,” Namwele a popi.
Okwa popi kutya omwaalu gwaantu mofaalama ndjoka ogwa londo pombanda meendelelo, sho omukwaita gwontumba gwoGrootfontein a tameke ta tululula aakwiita yakwawo mofaalama ndjoka.
“Sho twa landa ofaalama ndjoka opwa li owala aantu yaheyali, sigo osho omukwiita gumwe gwomukwambi a tameke ta gandja evi kaakwiita yakwawo ya za mo Grootfontein. Tse otu na oombaapila dhetu dhofaalama dha shainwa kOmukwaniilwa Immanuel Kauluma Elifas.”
Namwele okwa tsikile kutya omwaalu gwaantu mboka ya tula mofaalama ndjoka ogwa londo pombanda molwaashoka sho ya landa ofaalama, elenga enene lyaNiimwandi kalya li lya hala opo ya ye mofaalama ndjoka sigo osho omukwaniilwa a ulike Amutenya, ngoka e ya pe omulilo omuzizi. Endjala okwa popi kutya otashi kutha shike, aantu mboka naya ze po owala pevi lyawo.
“Kutya otashi tu pula okwaako nokagulu, aantu mboka naya ze po pehala lyetu. Aantu mboka otaya fundju oya pumbwa okuya…..tse otu na oombaapila adhihe. Omukwiita ngoka a tidhwa mOkavango oye a tula aantu ayehe mofaalama ndjoka,” Endjala ta popi. Endjala okwa popi woo kutya aantu mboka oya yonagula omboola mofaalama ndjoka. Elelo lyaNdonga oya ukitha omapulo agehe kuAmutenya ngoka ina vula okumonika.
ILENI NANDJATO
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article