Ekandulepo lyomukundu gwomagumbo moNamibia
JANA-MARI SMITH
Oondoolopa mbali moNamibia melongelokumwe nookuume moshikondo shopamumwene otadhi tula miilonga opoloyeka ndjoka ya nuninwa okuwapaleka ooplota dhomomalukanda dha thika po 550 ndhoka tadhi ka landithwa kondando yopevi noonkondo kaakwashigwana, moonkambadhaa okukwashilipaleka egandjo lyomagumbo kaakwashigwana moshilongo.
E yo pombanda lyomalukanda oli li uumbangi mboka tawu holola omukundu gwevi moshilongo nonkene epangelo lyaNamibia tali yamukula pwaahena eitulemo mekandulepo lyomukundu ngoka gwa taalela aakwashigwana.
Nonando ongaaka ope na omilandu dhilwe ndhoka tadhi vulu okulonga mokukandula po omukundu ngoka, sha landula omapekaapeko ngoka ga ningwa.
“Ondi wete kutya epangelo olyali lya pumbwa okuwapaeka ooplota pehala lyokutunga omagumbo gwehwata. Otwa pumbwa okutala kiinima mbyoka tayi kandulapo omukundu gwombumbwe yomavi nokugandja omagumbo kaathigona,” Lesley Grand Goroseb, omunambelewa omukuluntu gwelelo lyondoolopa yaKaribib a lombwele oNamibian Sun.
Ondoolopa yaKaribib oshowo Oshakati oya tsukumwe opo yi gandje omavi gomahala taga wapalekwa koshimaliwa kashi vulithe pooN$15 000, okupitila melongelokumwe noDevelopment Workshop Namibia (DWN) oshowo oNamibia Chamber of Environment (NCE) pamwe naagandji yooshali yalwe.
Oshakati oya gandja ooplota dhi li 200 omanga Karibib ya gandja ooplota dhi li po 350.
Iimaliwa mbyoka tayi gongelwa koDWN otayi longithwa mokuwapaleka evi neyambidhidho okuza kooindjinia oshowo aanambelewa yoompangela dhomavi naathaneki. Molwaashoka inamu kwatelwa iiyemo yaalongi naawapaleki yomavi ooplota ndhoka otadhi ka landithwa kondando yi li pevi noonkondo.
Goroseb okwa popi kutya kape na omalimblilo kutya ewapaleko lyevi olyo tali vulu okulonga monkalo yaNamibia pehala lyokutunga omagumbo gomass housing, ngaashi sha ningwa kepangelo ndyoka e wete kutya olya li lya pumbwa okuwapaleka omahala gevi pehala lyokutunga omagumbo ngoka.
“Oshihwepo okugandja ooplota nominoni dhomeya giiyekelwahi oshowo olushneno. Momukalo ngoka, aantu otaya tsuwa omukumo opo ya tunge omagumbo gawo yene pankatu ndjoka taya vulu, okumona omikuli dhombaanga oshi li omukundu omunene.”
Moomvula dho 1980, oopresenda owala 9 dhaaNamibia dha kala moondoolopa ihe monena omwaalu ngoka ogwa ya poopresenda 50. Momvula yo 2030 omwaalu ngoka otagu ka kala poopresenda 70 pamatengeneko ngoka taga ningwa.
Konyala oopresenda 50 dhaantu ohaya kala moombashu momalukanda na kaye na iiyemo opo ya pungule momavi gawo nenge omagumbo.
Onkalo yomomalukanda otayi holola uupyakadhi wopamidhingoloko nuundjolowele.
“Etsokumwe ndyoka lya tulwa miilonga otali pitika opo iimaliwa mbyoka ya monika okuza melanditho lyooplota ndhoka, yi pungulwe meyalulo lyombaanga yomuhanga pokati koDWN oshowo omalelo goondoolopa ngoka taga longele kumwe, Beat Weber gwoDWN a lombwele Namibian Sun.
Uuna oplota ya manwa okuwapaleka otayi ka landithwa po kelelo lyondoolopa kondando yopevi.
Otaku tengenekwa kutya oplota ndjoka otayi ka pula oshimaliwa shooN$10 000 mondoolopa yaShakati, omanga mondoolopa yaKaribib tayi ka pula oshimaliwa shooN$15 000.
Oonakupewa ooplota ndhoka otaya ka pewa ompito opo ya fute ooplota dhawo muule woomwedhi 8.
Onga oshizemo shetsokumwe ndyoka, oonakumona ooplota ndhoka otaya ka kala ye na uumwene wehala mpoka taya ka tunga omagumbo gawo pathimbo lyawo, nokoondando ndhoka taya vulu shiikolelela koonkalo dhawo dhopaliko niiyemo.
Monena aakalimo yomomalukanda ihaya futile omayakulo gasha ihe ngele okwa tulwa miilonga egandjo lyuumwene womahala nena shoka otashi ka vula okweetela omalelo goondoolopa iiyemo okuza miifuta yomayakulo ngoka taga futwa kaakalimo.
Oondoolopa mbali moNamibia melongelokumwe nookuume moshikondo shopamumwene otadhi tula miilonga opoloyeka ndjoka ya nuninwa okuwapaleka ooplota dhomomalukanda dha thika po 550 ndhoka tadhi ka landithwa kondando yopevi noonkondo kaakwashigwana, moonkambadhaa okukwashilipaleka egandjo lyomagumbo kaakwashigwana moshilongo.
E yo pombanda lyomalukanda oli li uumbangi mboka tawu holola omukundu gwevi moshilongo nonkene epangelo lyaNamibia tali yamukula pwaahena eitulemo mekandulepo lyomukundu ngoka gwa taalela aakwashigwana.
Nonando ongaaka ope na omilandu dhilwe ndhoka tadhi vulu okulonga mokukandula po omukundu ngoka, sha landula omapekaapeko ngoka ga ningwa.
“Ondi wete kutya epangelo olyali lya pumbwa okuwapaeka ooplota pehala lyokutunga omagumbo gwehwata. Otwa pumbwa okutala kiinima mbyoka tayi kandulapo omukundu gwombumbwe yomavi nokugandja omagumbo kaathigona,” Lesley Grand Goroseb, omunambelewa omukuluntu gwelelo lyondoolopa yaKaribib a lombwele oNamibian Sun.
Ondoolopa yaKaribib oshowo Oshakati oya tsukumwe opo yi gandje omavi gomahala taga wapalekwa koshimaliwa kashi vulithe pooN$15 000, okupitila melongelokumwe noDevelopment Workshop Namibia (DWN) oshowo oNamibia Chamber of Environment (NCE) pamwe naagandji yooshali yalwe.
Oshakati oya gandja ooplota dhi li 200 omanga Karibib ya gandja ooplota dhi li po 350.
Iimaliwa mbyoka tayi gongelwa koDWN otayi longithwa mokuwapaleka evi neyambidhidho okuza kooindjinia oshowo aanambelewa yoompangela dhomavi naathaneki. Molwaashoka inamu kwatelwa iiyemo yaalongi naawapaleki yomavi ooplota ndhoka otadhi ka landithwa kondando yi li pevi noonkondo.
Goroseb okwa popi kutya kape na omalimblilo kutya ewapaleko lyevi olyo tali vulu okulonga monkalo yaNamibia pehala lyokutunga omagumbo gomass housing, ngaashi sha ningwa kepangelo ndyoka e wete kutya olya li lya pumbwa okuwapaleka omahala gevi pehala lyokutunga omagumbo ngoka.
“Oshihwepo okugandja ooplota nominoni dhomeya giiyekelwahi oshowo olushneno. Momukalo ngoka, aantu otaya tsuwa omukumo opo ya tunge omagumbo gawo yene pankatu ndjoka taya vulu, okumona omikuli dhombaanga oshi li omukundu omunene.”
Moomvula dho 1980, oopresenda owala 9 dhaaNamibia dha kala moondoolopa ihe monena omwaalu ngoka ogwa ya poopresenda 50. Momvula yo 2030 omwaalu ngoka otagu ka kala poopresenda 70 pamatengeneko ngoka taga ningwa.
Konyala oopresenda 50 dhaantu ohaya kala moombashu momalukanda na kaye na iiyemo opo ya pungule momavi gawo nenge omagumbo.
Onkalo yomomalukanda otayi holola uupyakadhi wopamidhingoloko nuundjolowele.
“Etsokumwe ndyoka lya tulwa miilonga otali pitika opo iimaliwa mbyoka ya monika okuza melanditho lyooplota ndhoka, yi pungulwe meyalulo lyombaanga yomuhanga pokati koDWN oshowo omalelo goondoolopa ngoka taga longele kumwe, Beat Weber gwoDWN a lombwele Namibian Sun.
Uuna oplota ya manwa okuwapaleka otayi ka landithwa po kelelo lyondoolopa kondando yopevi.
Otaku tengenekwa kutya oplota ndjoka otayi ka pula oshimaliwa shooN$10 000 mondoolopa yaShakati, omanga mondoolopa yaKaribib tayi ka pula oshimaliwa shooN$15 000.
Oonakupewa ooplota ndhoka otaya ka pewa ompito opo ya fute ooplota dhawo muule woomwedhi 8.
Onga oshizemo shetsokumwe ndyoka, oonakumona ooplota ndhoka otaya ka kala ye na uumwene wehala mpoka taya ka tunga omagumbo gawo pathimbo lyawo, nokoondando ndhoka taya vulu shiikolelela koonkalo dhawo dhopaliko niiyemo.
Monena aakalimo yomomalukanda ihaya futile omayakulo gasha ihe ngele okwa tulwa miilonga egandjo lyuumwene womahala nena shoka otashi ka vula okweetela omalelo goondoolopa iiyemo okuza miifuta yomayakulo ngoka taga futwa kaakalimo.
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article