Aanafaalama yoonooli yakunkililwa yasile oshisho iimuna yawo
Omundohotola gwiimuna moshitopolwa shonooli uuzilo, Dr Kennedy Shoombe, okwa pula aaniimuna yomonooli ya sile oshisho iimuna yawo opo ya kwashilipaleke kutya oyi li monkalo yuundjolowele yi li nawa.
Okwa kunkilile kutya naya kale ye shi uuna ndoka ya pumbwa okutuntilitha iimuna yawo oshowo oovitamine dhoka tadhi pumbiwa kiimuna yawo.
Shoombe okwa popi ngaaka pethimbo lyomutumba ngoka gwa ningwa naaniimuna mboka haya kalitha iimuna yawo moAngola, omutumba gwa ningilwa mOmundaungilo moshitopolwa shaHangwena, gwa kaliwa kaaniimuna omathele oshowo ominista yomakwatathano gopaigwana, Netumbo Nandi-Ndaitwah ngoka a li omupopi a simana.
Nandi-Ndaitwah okwa popi kutya oongombe odhindji moNamibia otadhi adhika kombanda yomusinda omutiligane moshitopolwa sha tseyika, Northern Communal Areas (NCA) shoka sha kwatelamo iitopolwa ngaashi Kunene, Omusati, Oshana, Ohangwena, Kavango West, Kavango East, Otjozondjupa oshowo Zambezi.
Nonando ongaaka omudhingoloko ngoka ogwa taalela eshongo okuza komikithi dhoongombe.
Minista okwa popi kutya aluhe ohashi kala eshongo okuza komikithi ngele pehala pe na iimuna oyindji nepangelo otali longo nuudhiginini okukwashilipaleka kutya okwa ningwa iikonga yotuntila yiimuna nelalakano okukalekapo uundjolowele wiimuna.
Shoombe okwa popi kutya omikuthi odhindji dhoka hadhi kwata oongombe nenge iimuna momudhingoloko, ohadhi vulu okupangwa nenge okukeelekwa ihe molwaashoka aanafaalama ihaya kala noshisho shokupanga omikuthi ndhoka, ohadhi dhipaga po iimuna yawo. Okwa pula aanafaalama ya talelepo oshikondo shuundjolowele wiimuna uuna iimuna yawo ya kwatwa komikithi opo ya vule okupewa uuyelele womiti dhoka taya vulu okugandja kiimuna yawo nokuyi kaleka muundjolowele.
Shoombe okwa lombwele woo aanafaalama ya kale aluhe nokugandja iimongwa ngaashi calcium nophosphorus kiimuna yawo ngele ku na omwiidhi nenge oshikukuta, opo iimuna yi kale yi na oonkondo.
“Aanafaalama yomuumbugantu ohaya gandja iimongwa mbyoka kiimuna yawo momvula ayihe, ihe ne huka ohamu gandja owala iimongwa mbyoka kiimuna ngele ku na oshikukuta. Ocalcium oya simana noonkondo molwaashoka ohayi koleke omasipa giimuna ihe inayi simanekwa mekoko lyiimuna momudhingoloko nguka, omanga ophosphorus ohayi tula pombanda ondjele yoluvalo miimuna.”
ILENI NANDJATO
Okwa kunkilile kutya naya kale ye shi uuna ndoka ya pumbwa okutuntilitha iimuna yawo oshowo oovitamine dhoka tadhi pumbiwa kiimuna yawo.
Shoombe okwa popi ngaaka pethimbo lyomutumba ngoka gwa ningwa naaniimuna mboka haya kalitha iimuna yawo moAngola, omutumba gwa ningilwa mOmundaungilo moshitopolwa shaHangwena, gwa kaliwa kaaniimuna omathele oshowo ominista yomakwatathano gopaigwana, Netumbo Nandi-Ndaitwah ngoka a li omupopi a simana.
Nandi-Ndaitwah okwa popi kutya oongombe odhindji moNamibia otadhi adhika kombanda yomusinda omutiligane moshitopolwa sha tseyika, Northern Communal Areas (NCA) shoka sha kwatelamo iitopolwa ngaashi Kunene, Omusati, Oshana, Ohangwena, Kavango West, Kavango East, Otjozondjupa oshowo Zambezi.
Nonando ongaaka omudhingoloko ngoka ogwa taalela eshongo okuza komikithi dhoongombe.
Minista okwa popi kutya aluhe ohashi kala eshongo okuza komikithi ngele pehala pe na iimuna oyindji nepangelo otali longo nuudhiginini okukwashilipaleka kutya okwa ningwa iikonga yotuntila yiimuna nelalakano okukalekapo uundjolowele wiimuna.
Shoombe okwa popi kutya omikuthi odhindji dhoka hadhi kwata oongombe nenge iimuna momudhingoloko, ohadhi vulu okupangwa nenge okukeelekwa ihe molwaashoka aanafaalama ihaya kala noshisho shokupanga omikuthi ndhoka, ohadhi dhipaga po iimuna yawo. Okwa pula aanafaalama ya talelepo oshikondo shuundjolowele wiimuna uuna iimuna yawo ya kwatwa komikithi opo ya vule okupewa uuyelele womiti dhoka taya vulu okugandja kiimuna yawo nokuyi kaleka muundjolowele.
Shoombe okwa lombwele woo aanafaalama ya kale aluhe nokugandja iimongwa ngaashi calcium nophosphorus kiimuna yawo ngele ku na omwiidhi nenge oshikukuta, opo iimuna yi kale yi na oonkondo.
“Aanafaalama yomuumbugantu ohaya gandja iimongwa mbyoka kiimuna yawo momvula ayihe, ihe ne huka ohamu gandja owala iimongwa mbyoka kiimuna ngele ku na oshikukuta. Ocalcium oya simana noonkondo molwaashoka ohayi koleke omasipa giimuna ihe inayi simanekwa mekoko lyiimuna momudhingoloko nguka, omanga ophosphorus ohayi tula pombanda ondjele yoluvalo miimuna.”
ILENI NANDJATO
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article