Aaleli ya tindi omithigululwakalo dhoka tadhi ehameke
Aahwahwameko yiikumungu yoshigwana moshitopolwa shaZambezi oya popi kutya omithigululwakalo nadhi talululwe opo ku vule okufudhwa po omiyonena dhopaukashike kookantu nokatongo.
JANA-MARI SMITH
Aahwahwameki yoshigwana moshitopolwa shaZambezi otaya kondjo opo ku kuthwepo omidhigululwakapo ndhoka tadhi yi pondje uuthemba waakwashigwana nonando epangelo olya mwena kombinga yoshikumungu shoka.
“Otu hole omithigululwakalo dhetu ihe oshitsa ooshika kutya otwa hala okulundulula omithigululwakalo dhetu nokugamena uuthemba waakiintu nuundjolowele,” Gilbert Liswaniso, kansela gwomoBukalo a popi mEtiyali, pethimbo lyomutumba gwiikundaneki ngoka gwa ningwa kombinga yelundululo lyomithigululwakalo opo ku gamenwe aanona yaakadhona naakiintu okuza komiyonena oshowo kombuto yoHIV/Aids.
Omutumba ngoka ogwa ningilwa mOvenduka.
Okwa wayinine aahwahwameki ya za moshigwana shomoshitopolwa shaZambezi okupitila moWomen’s Leadership Centre (WLC), mboka ya popi kombinga yiikundathanwa yimwe mbyoka ihayi popiwa moshigwana, nonando oya talikako kutya omithigululwakalo.
“Oshi li etukano okupopya kombinga yomidhigululwakalo ndhoka tadhi ehameke,” omulongiskola na okuli omukwatakanithi gwoWLC moshitopolwa shaZambezi,
Berrithar Sitali, yelitha.
Okwa popi kutya iinima yilwe ngaashi eehameko lyiilyo yopaumwene, eteto komalutu, okuya miihulo tayi kondjithilwa omuntu nomadhengo oshowo ekoho lyuuselekadhi, oyimwe yomiinima hayi ningwa olundji.
“Otu hole omithigululwakalo dhetu ihe otwa hala okukutha mo iinima mbyoka hayi ningwa na ohayi ehameke. Itatu ti otwa hala okukutha po omidhigululwakalo ihe otwa hala okudhi lundulula,” Sitali a popi,
Okwa popi kutya oshi li mondjila okulonga aanona yaakadhona nkene ye na okwiihumbata nawa nokusila oshisho oofamili, ihe kashi li mondjila okukala taya dhengwa.
Okwa popi kutya omakondjithilo momilalo otaga etitha omategelelo inaga halika, oshowo etaandelo lyomikithi dhohoni ngaashi oHIV mokati kaakiintu naanona yaakadhona.
Okwa popi kutya okundungika oshigwana nokushuuvitha ko opo ku hulithwepo iinima yimwe mbyoka oshi li oshinakugwanithwa oshidhigu.
Okwa popi kutya oya yi moonkundathana naaleli yaakwashigwana nokuya lombwelwa kutya iinima yimwe mbyoka hayi ningwa medhina lyomidhigululwakalo oyo tayi etitha onkalo yondjele yi li pombanda yetaandelo lyombuto yoHIV. Okwa popi kutya okulonga aantu kombinga yEkotampango lyOshilongo oshowo uuthemba wawo, osha etitha woo omadhilongo gokulundulula omithigululwakalo ndhoka.
Aahwahwameki mboka oya kunkilile kutya kashi shi owala oshitopolwa shaZambezi moka hamu ningwa iinima mbyoka ihe oya pula oshilongo ashihe opo onkalo ndjoka yi hulithwepo.
Liz Frank gwoWomen’s Leadership Centre (WLC), okwa yelitha kutya oshinakugwanithwa shoka osha kwatelamo aalumentu naakiintu mboka ye li pomahala goompito dhiilonga dha simanekwa opo ya vule okugamenena po uuthemba waanona yaakadhona oshowo aakiintu.
Okwa popi kutya oshinakugwanithwa shoka otashi hupitha oomwenyo.
Mo-2016 omayalulo oga ulike kutya ondjele yetaandelo lyombuto yoHIV moZambezi oya li poopresenda 44.2 mokati kaakiintu yoomvula 25 sigo 49.
Mokati kaakiintu yoomvula 15 sigo 24 oya li po 24%.
Aahwahwameki oya popi kutya aakuthimbinga momahwahwameko moka oyendji oya pumbwa okuya wayimina opo ku hwahwamekwe ooprograma ndhoka.
Aahwahwameki yoshigwana moshitopolwa shaZambezi otaya kondjo opo ku kuthwepo omidhigululwakapo ndhoka tadhi yi pondje uuthemba waakwashigwana nonando epangelo olya mwena kombinga yoshikumungu shoka.
“Otu hole omithigululwakalo dhetu ihe oshitsa ooshika kutya otwa hala okulundulula omithigululwakalo dhetu nokugamena uuthemba waakiintu nuundjolowele,” Gilbert Liswaniso, kansela gwomoBukalo a popi mEtiyali, pethimbo lyomutumba gwiikundaneki ngoka gwa ningwa kombinga yelundululo lyomithigululwakalo opo ku gamenwe aanona yaakadhona naakiintu okuza komiyonena oshowo kombuto yoHIV/Aids.
Omutumba ngoka ogwa ningilwa mOvenduka.
Okwa wayinine aahwahwameki ya za moshigwana shomoshitopolwa shaZambezi okupitila moWomen’s Leadership Centre (WLC), mboka ya popi kombinga yiikundathanwa yimwe mbyoka ihayi popiwa moshigwana, nonando oya talikako kutya omithigululwakalo.
“Oshi li etukano okupopya kombinga yomidhigululwakalo ndhoka tadhi ehameke,” omulongiskola na okuli omukwatakanithi gwoWLC moshitopolwa shaZambezi,
Berrithar Sitali, yelitha.
Okwa popi kutya iinima yilwe ngaashi eehameko lyiilyo yopaumwene, eteto komalutu, okuya miihulo tayi kondjithilwa omuntu nomadhengo oshowo ekoho lyuuselekadhi, oyimwe yomiinima hayi ningwa olundji.
“Otu hole omithigululwakalo dhetu ihe otwa hala okukutha mo iinima mbyoka hayi ningwa na ohayi ehameke. Itatu ti otwa hala okukutha po omidhigululwakalo ihe otwa hala okudhi lundulula,” Sitali a popi,
Okwa popi kutya oshi li mondjila okulonga aanona yaakadhona nkene ye na okwiihumbata nawa nokusila oshisho oofamili, ihe kashi li mondjila okukala taya dhengwa.
Okwa popi kutya omakondjithilo momilalo otaga etitha omategelelo inaga halika, oshowo etaandelo lyomikithi dhohoni ngaashi oHIV mokati kaakiintu naanona yaakadhona.
Okwa popi kutya okundungika oshigwana nokushuuvitha ko opo ku hulithwepo iinima yimwe mbyoka oshi li oshinakugwanithwa oshidhigu.
Okwa popi kutya oya yi moonkundathana naaleli yaakwashigwana nokuya lombwelwa kutya iinima yimwe mbyoka hayi ningwa medhina lyomidhigululwakalo oyo tayi etitha onkalo yondjele yi li pombanda yetaandelo lyombuto yoHIV. Okwa popi kutya okulonga aantu kombinga yEkotampango lyOshilongo oshowo uuthemba wawo, osha etitha woo omadhilongo gokulundulula omithigululwakalo ndhoka.
Aahwahwameki mboka oya kunkilile kutya kashi shi owala oshitopolwa shaZambezi moka hamu ningwa iinima mbyoka ihe oya pula oshilongo ashihe opo onkalo ndjoka yi hulithwepo.
Liz Frank gwoWomen’s Leadership Centre (WLC), okwa yelitha kutya oshinakugwanithwa shoka osha kwatelamo aalumentu naakiintu mboka ye li pomahala goompito dhiilonga dha simanekwa opo ya vule okugamenena po uuthemba waanona yaakadhona oshowo aakiintu.
Okwa popi kutya oshinakugwanithwa shoka otashi hupitha oomwenyo.
Mo-2016 omayalulo oga ulike kutya ondjele yetaandelo lyombuto yoHIV moZambezi oya li poopresenda 44.2 mokati kaakiintu yoomvula 25 sigo 49.
Mokati kaakiintu yoomvula 15 sigo 24 oya li po 24%.
Aahwahwameki oya popi kutya aakuthimbinga momahwahwameko moka oyendji oya pumbwa okuya wayimina opo ku hwahwamekwe ooprograma ndhoka.
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article