Aakiintu natango oye li konima muSADC
Omapekaapeko guuthike pamwe miilongo yomUumbugantu waAfrika ngoka ga ningwa, oga holola kutya aakiintu ya kalela po oopresenda owala 28 mboka ye li poompito dhokuninga omatokolo gopaliko moNamibia, okuyeleka noopresenda 36 moBotswana oshowo oopresenda 23.5 moSouth Africa.
Shimwe sha monika mo omaiyuvo gaantu moka oopresenda 55 moshitopolwa ya holola kutya aantu naya ihumbatelwe sha faathana inaaku talika kuukashike kookantu omanga oopresenda 56 tadhi popi kutya aakiintu naya simaneke nokulandula omalombwelo gaasamane yawo.
Nonando aakiintu otaya pula komeho mokuninga omalunduluko ngele tashi ya kuuthike pamwe, ope na omaimbo gamwe ngaashi omiyonena dhopamadhilaadhilo nodhokomalutu oshowo okatongo miilonga nokatongo woo kopaliko.
Aahwahwameki yuuthike pamwe mUumbugantu waAfrika, oya gongala pamwe pondje yaVenduka, mEtiyali, opo ya vule okutula miilonga oshikando oshitimulongo oSADC Gender Protocol Barometer.
Sha landula omapekaapeko, osha monika mo kutya aagandji yiilonga miilongo yaSADC 15 ohaya futu aakiintu ondjambi yi li pevi okuyeleka nondjambi ndjoka hayi futwa aalumentu.
Omukomeho gwoGender Links, Colleen Lowe okwa popi kutya koonkambadhala adhihe dha ningwa dhe yo komeho, oya dhidhilike eshuno monima nonkatu yimwe.
“Ethimbo olya thikana aakiintu ya pule shoka shawo yo ya ninge omatokolo kombinga yomalutu gawo, iilonga yawo, omakwatathano gawo noonkalamwenyo dhawo.”
Olopota oya tsikile kutya iilongo 11 menenevi oya ningi omalunduluko momakotampango gawo muule woomvula omulongo dha piti, ihe oBotswana owala naSeychelles, mboka ya hwahwameke uuthikepamwe pandondo yopombanda.
Papolotika, oopresenda 26 dhaanapaliamende aakiintu moshitopolwa shaSADC, naashoka oshi li e yo pevi nopresenda yimwe okutala kiizemo yomo 2009, omanga shi li oopresenda mbali okuya pombanda okuyeleka moshitopolwa shasub-Saharan shoka shi li poopresenda 24.
Ekalelepo lyaakiintu moompito dhokabinete oli li pevi noopresende 20.
MoNamibia oopresenda dhi vulithe po 31 mokabinete odhi li iilyo yaakiintu.
Namibia oku li shimwe shomiilongo 13 muSADC mboka ye shi pondola okwaadha omwaalu guthike pamwe metamekeo lyooskola dhopevi pokati kaakiintu naalumentu.
Iilongo ihetatu okwa hololwa yaadha omwaalu guthikepamwe metameko lyoosekundoskola, okuyeleka pokati kaakiintu naalumentu. Namibia naye okuli oshitoolwa shiilongo mbyoka.
Gumwe gwomaakiintu yatatu okwa ninga oshihakanwa shomiyonena momake gookuume kawo kopaihole.
Emonitho lyiihuna pamadhilaadhilo oshimwe shomomiyonena ndhoka ihadhi lopotwa unene komalelo pauyelele mbyoka wa hololwa.
Omiyonena dhopaihulo oshowo dhopamamonitho giihuna komalutu ohadhi lopotwa kashona menevi nando haunene naamoka omwa kwatelwa Namibia.
Miilongo ayihe 15 yaSADC, South Africa naMozambique oyo owala yi na oompango tadhi pitika omakuthemo gomategelelo naashoka osha ningwa oonkambaadhaala dhokushunitha pevi omwaalu gwomaso pethimbo lyepulumutho, ngoka gu li pombanda noonkondo na otagu shuna pevi pandjele tayi ende kashona natango.
JANA-MARI SMITH
Shimwe sha monika mo omaiyuvo gaantu moka oopresenda 55 moshitopolwa ya holola kutya aantu naya ihumbatelwe sha faathana inaaku talika kuukashike kookantu omanga oopresenda 56 tadhi popi kutya aakiintu naya simaneke nokulandula omalombwelo gaasamane yawo.
Nonando aakiintu otaya pula komeho mokuninga omalunduluko ngele tashi ya kuuthike pamwe, ope na omaimbo gamwe ngaashi omiyonena dhopamadhilaadhilo nodhokomalutu oshowo okatongo miilonga nokatongo woo kopaliko.
Aahwahwameki yuuthike pamwe mUumbugantu waAfrika, oya gongala pamwe pondje yaVenduka, mEtiyali, opo ya vule okutula miilonga oshikando oshitimulongo oSADC Gender Protocol Barometer.
Sha landula omapekaapeko, osha monika mo kutya aagandji yiilonga miilongo yaSADC 15 ohaya futu aakiintu ondjambi yi li pevi okuyeleka nondjambi ndjoka hayi futwa aalumentu.
Omukomeho gwoGender Links, Colleen Lowe okwa popi kutya koonkambadhala adhihe dha ningwa dhe yo komeho, oya dhidhilike eshuno monima nonkatu yimwe.
“Ethimbo olya thikana aakiintu ya pule shoka shawo yo ya ninge omatokolo kombinga yomalutu gawo, iilonga yawo, omakwatathano gawo noonkalamwenyo dhawo.”
Olopota oya tsikile kutya iilongo 11 menenevi oya ningi omalunduluko momakotampango gawo muule woomvula omulongo dha piti, ihe oBotswana owala naSeychelles, mboka ya hwahwameke uuthikepamwe pandondo yopombanda.
Papolotika, oopresenda 26 dhaanapaliamende aakiintu moshitopolwa shaSADC, naashoka oshi li e yo pevi nopresenda yimwe okutala kiizemo yomo 2009, omanga shi li oopresenda mbali okuya pombanda okuyeleka moshitopolwa shasub-Saharan shoka shi li poopresenda 24.
Ekalelepo lyaakiintu moompito dhokabinete oli li pevi noopresende 20.
MoNamibia oopresenda dhi vulithe po 31 mokabinete odhi li iilyo yaakiintu.
Namibia oku li shimwe shomiilongo 13 muSADC mboka ye shi pondola okwaadha omwaalu guthike pamwe metamekeo lyooskola dhopevi pokati kaakiintu naalumentu.
Iilongo ihetatu okwa hololwa yaadha omwaalu guthikepamwe metameko lyoosekundoskola, okuyeleka pokati kaakiintu naalumentu. Namibia naye okuli oshitoolwa shiilongo mbyoka.
Gumwe gwomaakiintu yatatu okwa ninga oshihakanwa shomiyonena momake gookuume kawo kopaihole.
Emonitho lyiihuna pamadhilaadhilo oshimwe shomomiyonena ndhoka ihadhi lopotwa unene komalelo pauyelele mbyoka wa hololwa.
Omiyonena dhopaihulo oshowo dhopamamonitho giihuna komalutu ohadhi lopotwa kashona menevi nando haunene naamoka omwa kwatelwa Namibia.
Miilongo ayihe 15 yaSADC, South Africa naMozambique oyo owala yi na oompango tadhi pitika omakuthemo gomategelelo naashoka osha ningwa oonkambaadhaala dhokushunitha pevi omwaalu gwomaso pethimbo lyepulumutho, ngoka gu li pombanda noonkondo na otagu shuna pevi pandjele tayi ende kashona natango.
JANA-MARI SMITH
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article