Aakiintu natango ohaya mono oondjambi dhi li pevi kaalumentu
Omapekaapeho omape ga ningwa muuyuni kombinga yokwaahathikepamwe paliko ngele tashi ya kuukashike kookantu oga holola kutya aakiintu natango onkene taya mono oondjambi dhi li pevi noonkondo, okuyeleka nondjambi ndhoka hadhi pewa aalumentu.
Omakonaakono ngoka ga ningwa oga holola kutya aakiintu ohaya mono oondjami dhi li pevi noopresenda 6.5 mowili yimwe okuyeleka noondjambi dhoka hadhi pewa aalumentu moNamibia.
Nonando ongaaka komwedhi aakiintu AaNamibia ohaya mono iiyemo yi li pombanda kashona okuyeleka niiyemo mbyoka hayi pewa aalumentu, neyooloko ndyoka olyopresenda 1.9.
Omakonaakono ngoka oga ningwa koInternational Labour Organisation (ILO) Global Wage Report, kombinga ye yooloko lyoondjambi pokati kaalumentu naakiintu muuyuni, nolopota oya holola kutya Russia oshilongo shi na aakiintu haya mono iiyemo yoondjambi yi li pombanda okuyeleka niiyemo mbyoka hayi pewa aalumentu, sho haya mono iiyemo yili poopresenda 22.9.
MoCosta Rica aakiintu okwa dhidhilikwa taya dhindilwa kongudhi sho haya mono iiyemo yi li pevi okuyeleka naambyoka hayi pewa aalumentu yi li pevi noopresenda 6.8 mowili.
Nonando ongaaaka omiyalu ndhoka odha yooloka miilongo, ngaashi Armenia moka aakintu haya mono iiyemo yi li pombanda noopresenda 34.1 okuyeleka niiyemo hayi monika kaaalumentu omanga moThailand aakiintu ohaya mono iiyemo yi li pevi poopresenda 0.043, okuyeleka niiyemo mbyoka hayi pewa aalumentu.
Okwa hololwa kutya aakiintu onkene taya thindilwa kongudhi nokupewa oondjambi dhi li pevi okuyeleka naadhoka tadhi pewa aalumentu nonando oye na oonzapo dhuulongelwe dhi thike pamwe nenge ontseyo miilonga yi thike pamwe.
Aaakintu okwa hololwa kutya ohaya longo iilonga oyindji yimwe yaahena woo noondjambi ngaashi iilonga yomomagumbo, nomakonaakono ngoka oga holola kutya uuna iilonga mbyoka yi na oondjambi naambyoka kayi na oondjambi hayi longwa kaakiintu ya tulwa kumwe nena aakiintu otashi ulike haya longo oowili odhindji mesiku okuyelekanoowili ndhoka hadhi longwa naalumentu.
Aakiintu okwa hololwa kutya oye na omwaalu guli pevi moompito dhiilonga dha yooloka na oyeli omwaalu ogundji moompito dhiilonga lyaamboka inaya pyokoka, mboka ye li pokati naamboka ya pyokoka kashona, ihe omwaalu gwaakiintu moompito dhiilonga dhopombanda ngaashi oomenindjela aakuluntu naanambelewa aakuluntuwiliki ogu li pevi.
Shoka otashi vulika shi li oshizemo shokatongo koondjambi taka ningilwa aakiintu pomahala giilonga, moka aakiintu naalumentu ye na uulongelwe wuthike pamwe nontseyo yiilonga yi thike pamwe taya pewa iinakugwanithwa ya yooloka oshowo oondjambi dha yooloka.
Olopota oya tsikile kutya iilongo mbyoka opo tayi putuka oyo unene tayi adhika nomwaka omunene pokati koondjambi dhaakiintu naalumentu, niilongo ngaashi South Afrika oshowo Namibia oyi na ondjele yili pombanda noonkondo yokwaahathikepamwe, ngele tashi ya koondjambi dhiilonga pokati kaakiintu naalumentu.
South Afrika oye na ondjele yi li pombanda ya tumbulwa kutya oyi li poopresenda 63.9, omanga Namibia e li poopresenda 62.
Iilongo yilwe mbyoka yi li momusholondondo gwiilongo yi na okatongo koondjambi pokati kaakiintu naalumentu ke li pombanda ongaashi Sweden ngoka e na oopresenda 19.5.
Olopota ndjoka oyaholola kutyaondjele ye yo pombanda lyoondjamhi muuyuni momvula yo 2017 kaya li owala pevi naandjoka yomo 2016 ihe oya gu pevi nondjele yi li pombanda noonkondo okutameka omvula yo 2008.
MuAfrika oondjele yoondjambi oya gu pevi mo 2017 noopresenda 3 nomoNamibia olopota oya holola kutya nonando okwa li mwa lopotwa e yo pombanda lyoondjambi noopresenda 15.2% momvula yo 2013, oondjambi odha shuna pevi noopresenda 7.9 muule woomvula mbali dha landula omvula ndjoka, na kape na uuyelele wa gandjwa omvula ya piti.
Muule woomvula 10 dha piti, okwa dhidhilikwa owala e yo pombanda moondjambi noopresenda 0.4.
Senegal oshilongo shimwe sha lopotwa shi na ondjele yoondjambi yi li pombanda miilongo yaSub-Saharan Africa, nondjele ndjoka oya londa pombanda noopresenda 32.3 muule woomvula 10 dha piti.
Olopota oya holola ompumbwe onene yegandjo lyomauyelele ge li nawa ngele tashi ya ketopolo lyoondjambi miilongo. Oya lopota kutya iilongo oyindji unene mbyoka opo tayi putuka oyi na omauyelele ga ngambekwa ngele tashi ya komauyelele ge na sha netopolo lyoondjambi.
Olopota oya tsikile kutya oondjambi dhopetameko dhi thike pamwe okwa monika kutya otadhi vulu okuthitika omwaka ngoka gu li po.
Olopota oya kunkilile kutya e tulo miilonga lyondjele yoondjambi yi thike pamwe nali kwashilipaleke kutya inaku tulwa miilonga oondjambi tadhi tongola aakiintu, oshiholelwa ongaashi okutula po oondjambi dhi li pevi noonkondo miikondo yiilonga unene mbyoka yi holike kaakiintu.
Olopota ndjoka natango oya tsikile kutya omwaka goondjambi pokati kaakiintu naalumentu miilongo oyindji itagu vulu okuyelithwa kutya okonkalo yuulongelwe, oomvula, ontseyo oshowo iikondo.
ELLANIE SMIT
Nonando ongaaka komwedhi aakiintu AaNamibia ohaya mono iiyemo yi li pombanda kashona okuyeleka niiyemo mbyoka hayi pewa aalumentu, neyooloko ndyoka olyopresenda 1.9.
Omakonaakono ngoka oga ningwa koInternational Labour Organisation (ILO) Global Wage Report, kombinga ye yooloko lyoondjambi pokati kaalumentu naakiintu muuyuni, nolopota oya holola kutya Russia oshilongo shi na aakiintu haya mono iiyemo yoondjambi yi li pombanda okuyeleka niiyemo mbyoka hayi pewa aalumentu, sho haya mono iiyemo yili poopresenda 22.9.
MoCosta Rica aakiintu okwa dhidhilikwa taya dhindilwa kongudhi sho haya mono iiyemo yi li pevi okuyeleka naambyoka hayi pewa aalumentu yi li pevi noopresenda 6.8 mowili.
Nonando ongaaaka omiyalu ndhoka odha yooloka miilongo, ngaashi Armenia moka aakintu haya mono iiyemo yi li pombanda noopresenda 34.1 okuyeleka niiyemo hayi monika kaaalumentu omanga moThailand aakiintu ohaya mono iiyemo yi li pevi poopresenda 0.043, okuyeleka niiyemo mbyoka hayi pewa aalumentu.
Okwa hololwa kutya aakiintu onkene taya thindilwa kongudhi nokupewa oondjambi dhi li pevi okuyeleka naadhoka tadhi pewa aalumentu nonando oye na oonzapo dhuulongelwe dhi thike pamwe nenge ontseyo miilonga yi thike pamwe.
Aaakintu okwa hololwa kutya ohaya longo iilonga oyindji yimwe yaahena woo noondjambi ngaashi iilonga yomomagumbo, nomakonaakono ngoka oga holola kutya uuna iilonga mbyoka yi na oondjambi naambyoka kayi na oondjambi hayi longwa kaakiintu ya tulwa kumwe nena aakiintu otashi ulike haya longo oowili odhindji mesiku okuyelekanoowili ndhoka hadhi longwa naalumentu.
Aakiintu okwa hololwa kutya oye na omwaalu guli pevi moompito dhiilonga dha yooloka na oyeli omwaalu ogundji moompito dhiilonga lyaamboka inaya pyokoka, mboka ye li pokati naamboka ya pyokoka kashona, ihe omwaalu gwaakiintu moompito dhiilonga dhopombanda ngaashi oomenindjela aakuluntu naanambelewa aakuluntuwiliki ogu li pevi.
Shoka otashi vulika shi li oshizemo shokatongo koondjambi taka ningilwa aakiintu pomahala giilonga, moka aakiintu naalumentu ye na uulongelwe wuthike pamwe nontseyo yiilonga yi thike pamwe taya pewa iinakugwanithwa ya yooloka oshowo oondjambi dha yooloka.
Olopota oya tsikile kutya iilongo mbyoka opo tayi putuka oyo unene tayi adhika nomwaka omunene pokati koondjambi dhaakiintu naalumentu, niilongo ngaashi South Afrika oshowo Namibia oyi na ondjele yili pombanda noonkondo yokwaahathikepamwe, ngele tashi ya koondjambi dhiilonga pokati kaakiintu naalumentu.
South Afrika oye na ondjele yi li pombanda ya tumbulwa kutya oyi li poopresenda 63.9, omanga Namibia e li poopresenda 62.
Iilongo yilwe mbyoka yi li momusholondondo gwiilongo yi na okatongo koondjambi pokati kaakiintu naalumentu ke li pombanda ongaashi Sweden ngoka e na oopresenda 19.5.
Olopota ndjoka oyaholola kutyaondjele ye yo pombanda lyoondjamhi muuyuni momvula yo 2017 kaya li owala pevi naandjoka yomo 2016 ihe oya gu pevi nondjele yi li pombanda noonkondo okutameka omvula yo 2008.
MuAfrika oondjele yoondjambi oya gu pevi mo 2017 noopresenda 3 nomoNamibia olopota oya holola kutya nonando okwa li mwa lopotwa e yo pombanda lyoondjambi noopresenda 15.2% momvula yo 2013, oondjambi odha shuna pevi noopresenda 7.9 muule woomvula mbali dha landula omvula ndjoka, na kape na uuyelele wa gandjwa omvula ya piti.
Muule woomvula 10 dha piti, okwa dhidhilikwa owala e yo pombanda moondjambi noopresenda 0.4.
Senegal oshilongo shimwe sha lopotwa shi na ondjele yoondjambi yi li pombanda miilongo yaSub-Saharan Africa, nondjele ndjoka oya londa pombanda noopresenda 32.3 muule woomvula 10 dha piti.
Olopota oya holola ompumbwe onene yegandjo lyomauyelele ge li nawa ngele tashi ya ketopolo lyoondjambi miilongo. Oya lopota kutya iilongo oyindji unene mbyoka opo tayi putuka oyi na omauyelele ga ngambekwa ngele tashi ya komauyelele ge na sha netopolo lyoondjambi.
Olopota oya tsikile kutya oondjambi dhopetameko dhi thike pamwe okwa monika kutya otadhi vulu okuthitika omwaka ngoka gu li po.
Olopota oya kunkilile kutya e tulo miilonga lyondjele yoondjambi yi thike pamwe nali kwashilipaleke kutya inaku tulwa miilonga oondjambi tadhi tongola aakiintu, oshiholelwa ongaashi okutula po oondjambi dhi li pevi noonkondo miikondo yiilonga unene mbyoka yi holike kaakiintu.
Olopota ndjoka natango oya tsikile kutya omwaka goondjambi pokati kaakiintu naalumentu miilongo oyindji itagu vulu okuyelithwa kutya okonkalo yuulongelwe, oomvula, ontseyo oshowo iikondo.
ELLANIE SMIT
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article